نقد فیلم «آخرین سفر دمتر» | بیگانه‌ای به نام دراکولا

نویسنده: سودابه نیکدان

اقتباس‌های فراوانی از رمان «دراکولا» نوشته‌ی برام استوکر به هر شکلی که تصورش را بکنید راهش را به صفحه نمایش‌های کوچک و بزرگ پیدا کرده است و هیچ نشانه و خبری از توقف آن دیده نمی‌شود. اوایل امسال ما خون‌آشام افسانه‌ای را با بازی نیکلاس کیج در «رنفیلد» (Renfield) دیدیم. بلا لوگوسی، کریستوفر لی، فرانک لانگلا، اودو کی‌یر، گری اولدمن و ده‌ها بازیگر دیگر در این نقش دیده شدند. خون‌آشام برام استوکر یک تصویر آشنا در ذهن تمامی ما است؛ موجودی شیک، فریبنده و خونخوار.

«آخرین سفر دمتر» (The Last Voyage of the Demeter) رویکردی تا حدی بدیع دارد. «دمتر» به جای اقتباس از کل رمان استوکر، یک فصل خاص را انتخاب می‌کند؛ نامه کاپیتانی را روایت می‌کند که در سفری محکوم به فنا دراکولا را با کشتی‌اش از رومانی به انگلستان می‌برد. طرح داستان بسیار آشنا است چون یکی از بهترین فیلم‌های ترسناک ساخته شده را بازتاب می‌دهد؛ یعنی «بیگانه» (Alien) به کارگردانی ریدلی اسکات. درست مثل فیلم «بیگانه»، در این فیلم هم خدمه‌ای داریم که در کشتی در حال حمل یک هیولا به دام افتاده‌اند اما به جای سفینه در فضا، کشتی در دریا است و به جای یک زنومورف، هیولا کسی نیست جز دراکولا.

اما این همان دراکولای شیک و فریبنده نیست که شنل بلند به تن دارد، با بازی خاویر بوتت، بازیگری که در به تصویر کشیدن هیولاها تخصص دارد، این دراکولا یک جانور وحشی است. موجودی ترسناک و خفاش‌مانند با یک ردیف دندان نیش و رفتاری وحشیانه و البته موجودی است تشنه به خون!

شروع بی‌مقدمه

فیلم تاریک، متلون و خونین آندره اوردال مستقیم و بدون حاشیه می‌رود سر اصل مطلب. کشتی دمتر در حال آماده شدن برای حرکت از رومانی به انگلستان است و برای تکمیل خدمه به چند مرد دیگر نیاز است. کلمونز (با بازی کوری هاکینز) وارد می‌شود، دکتری که بعد از دست دادن کار به خاطر رنگ پوستش، می‌خواهد به انگلستان بازگردد. وویچک (با بازی دیوید دستمالچیان) ابتدا کلمونز را رد می‌کند اما پس از اینکه دکتر جان توبی (با بازی وودی نورمن)، نوه ناخدای مهربان کشتی (با بازی لیام کانینگهام) را نجات می‌دهد، اجازه ورود به کشتی را می‌گیرد.

همچنین در این کشتی، دسته‌ای جعبه‌ی مرموز هم به چشم می‌خورد. جعبه‌های چوبی با مهر یک اژدها مزین شده است و همه از علامت صلیب حک شده روی آن می‌ترسند. چیز عجیبی در این جعبه‌ها وجود دارد، اما خدمه دمتر آن را نادیده می‌گیرند چرا که اگر آن‌ها محموله را در زمان مورد نظر به انگلستان برسانند، پاداش بزرگی خواهند گرفت. بله، حتی وقتی با دراکولا سر و کار داریم، سرمایه‌داری حرف اول را می‌زند.

مفهوم جایزه توضیح دقیقی است در مورد اینکه چرا خدمه به محض مشاهده اتفاقات عجیب راهشان را کج نمی‌کنند. آن‌ها پول خود را می‌خواهند! لعنت به خون‌آشام‌ها! در طول روز، زندگی در دمتر عادی است؛ طناب‌ها کشیده می‌شوند، امواج به بدنه کشتی برخورد می‌کند و مردان به کار مشغولند اما در شب، همه چیز تغییر می‌کند. ابتدا سگ کشتی و تمام دام‌ها سلاخی می‌شوند و اوضاع از همین‌جا شروع به بدتر شدن می‌کند. اوردال این صحنه‌ها را در تاریکی به نمایش می‌گذارد که هم فضای ترسناکی فراهم می‌کند است و هم آزاردهنده است.

• بیشتر بخوانید
• ۶.۲ :IMDB The Last Voyage of the Demeter
• شکارچی هیولا | نقد سریال «ویچر» (The Witcher)
• خون تازه در رگ‌های ژانر وحشت | بهترین فیلم‌ های ترسناک قرن ۲۱
• برترین فیلم‌های ترسناک به انتخاب آری آستر 

مقایسه فیلم «آخرین سفر دمتر» با «بیگانه» اجتناب‌ناپذیر است

اگر «دراکولا» را خوانده باشید، یا حتی اگر تریلرهای «دمتر» را دیده باشید، می‌دانید که یکی از آن جعبه‌های اسرارآمیز دراکولا را در خود جای داده که در انتظار رسیدن به مقصدش درون آن خوابیده است. اما این تنها جعبه‌ی مرموز نیست. جعبه دیگری باز می‌شود و آنا (اشلینگ فرنچوسی) زنی از رومانی را آشکار می‌کند که همه چیز را درباره دراکولا می‌داند. به نظر می‌رسد که او را کنار گذاشته بودند تا میان‌وعده‌ای برای دراکولا باشد. آنا در دهکده‌ای در سایه قلعه دراکولا زندگی می‌کرد و بنابراین او همه چیز را در مورد خون‌آشام و روش‌های او می‌داند. با وجود تمام این شواهد، مسافران و خدمه کشتی همچنان به وجود خطر شک دارند تا اینکه یکی پس از دیگری گلویشان جویده می‌شود و خونشان به عرشه خیس کشتی می‌ریزد.

«آخرین سفر دمتر» یک فیلم ساده است. مقایسه با «بیگانه» اجتناب‌ناپذیر است چون به نظر می‌رسد که طرح اولیه فیلم از آن الهام گرفته شده. اما «بیگانه» فیلم برتر و بهتری است؛ ترکیبی درخشان از شخصیت‌سازی، جهان‌سازی و وحشت محض. «دمتر» می‌خواهد تمام این چیزها باشد، اما فیلمنامه که چندین سال در جهنم توسعه از بین رفته، بسیار نازک است. خارج از چند سخنرانی در مورد میل به درک جهان، کلمونز چندان شخصیت اصلی به نظر نمی‌رسد. او فقط حضور دارد. با این حال، کوری هاکینز هر کاری که می‌تواند با این نقش انجام می‌دهد و بقیه بازیگران به طرز تحسین‌آمیزی از او حمایت می‌کنند. لیام کانینگهام به‌عنوان ناخدای کشتی، بهترین بازی را در فیلم ارائه می‌کند و آرامش و مهربانی را به نقش می‌بخشد و باعث می‌شود شخصیت بیشتر از آنچه لازم است همدلی‌برانگیز شود.

اما شاید هیچ کدام از اینها مهم نباشد. شاید تنها چیزی که مهم است مفهوم دراکولا باشد که در حال تعقیب و شکار است. این هیولا هم مثل زنومورف در سایه‌ها پنهان و برای به دام انداختن طعمه سر و کله‌اش پیدا می‌شود. دراکولا در این فیلم یک هیولای خالص است. شخصیت‌ها به موجود به عنوان «آن» (یک موجود) اشاره می‌کنند نه «او» (یک شخص). چون در این فیلم دراکولا یک چهره رمانتیک نیست و این به نوعی بدیع است.

اما آیا اصلا این فیلم ترسناک است؟

آیا فیلم «آخرین سفر دمتر» ترسناک است؟ «بیگانه» یکی از ترسناک‌ترین فیلم‌های ساخته شده است. کابوسی که ترس از آن می‌چکد و «دمتر» نمی‌تواند چنین ادعایی داشته باشد. طراحی دراکولا در این فیلم بسیار عجیب است، به نوعی شبیه به ملاقات گالوم با موجودات زیرزمینی در فیلم «نزول» (The Descent). اما «آخرین سفر دمتر» به قدری ساده است که انتظار وحشت از آن دشوار می‌شود. با وجود تمام تلاش بازیگران، اهمیت دادن به هر یک از این شخصیت‌ها بسیار سخت است. وقتی به یک شخصیت اهمیت نمی‌دهیم، سخت است که به خاطر مرگ احتمالی آن‌ها دچار اضطراب شویم. منظور این نیست که به طور مداوم به دنبال این باشید که آیا دراکولا آن‌ها را از بین خواهد برد یا نه اما در هر صورت به سرنوشت آن‌ها اهمیتی نمی‌دهید.

با این حال، «دمتر» یک فیلم هیولایی عمدتا تاثیرگذار است. سادگی آن برای برخی یک مزیت خواهد بود نه یک ایراد. فیلم، دراکولا را تا حدی ضعیف به تصویر می‌کشد و آن را به یک هیولای ترسناک تبدیل می‌کند نه مغز متفکر خون‌سرد و حسابگر که در بسیاری از کتاب‌ها و فیلم‌ها از آن یاد شده است.

همچنین اقتباس از یک فصل خاص از کتاب به «دمتر» کمک نمی‌کند تا نتیجه‌ی چندانی داشته باشد. سازندگان فیلم یا می‌توانستند کتاب استوکر را کنار بگذارند و به فیلم پایانی قطعی بدهند یا می‌توانستند به هر جایی بروند که منبع داستان آن‌ها را می‌برد. آن‌ها دومی را انتخاب کردند و نمی‌توان انکار کرد که یک اشتباه است. این پایان دراکولا نیست، فقط شروع است. مگر اینکه ناگهان دنباله‌ای به نام «آخرین سفر دمتر ۲» ساخته شود. داستان در اینجا با یک نقطه ضعف به پایان می‌رسد. اما شاید این برای شما مهم نباشد.

شاید شما فقط بخواهید گاز گرفتن دراکولا را تماشا کنید و مسیرش را در میان گروهی از شخصیت‌ها در پس‌زمینه دریاهای طوفانی رد کنید. اگر این همان چیزی است که شما به دنبال آن هستید، «آخرین سفر دمتر» به شما فرصت زیادی می‌دهد تا از فیلم لذت ببرید. شاید نتوان آن را برداشتی خاطره‌انگیز از دراکولا دانست اما به عنوان یک فیلم ساده هیولایی کوچک با فضاسازی فراوان، موفق عمل می‌کند.