نویسنده : علی زنداکبری
ماهنامه سینمایی سایت اند ساوند نشریهی سینمایی معتبری است که در سال ۱۹۳۳ تاسیس گردید این ماهنامه توسط انستیتو فیلم بریتانیا منتشر می گردد و از سال ۱۹۵۲ طی نظرسنجی بینالمللی، هر ده سال اقدام به انتخاب برترین فیلمهای تاریخ سینما توسط منتقدان می نماید. چندی بعد نیز انتخاب لیست بهترین فیلمهای تاریخ سینما توسط کارگردانان نیز توسط همین ماهنامه آغاز به کار و همچنان منتشر میگردد. امسال نیز لیست برترین فیلمهای تاریخ سینما توسط ۱۶۰۰ منتقد از سوی این ماهنامه صورت پذیرفت و در حالیکه در هر دهه انتخاب منتقدان در ده فیلم نخست تغییرات خاصی نداشت اما امسال شاهد تغییراتی در این لیست هستیم، شاید افزایش دو برابری تعداد منتقدان در این امر بیتاثیر نباشد.
لیست جدید اما همچنان از کارگردانهای بزرگی چون ژان پیر ملویل، ترنس مالیک، جوزپه تورناتوره، هاوارد هاوکس، ورنر هرتسوک، استیون اسپیلبرگ، فولکر شلندورف و هنرمندان لایق دیگر اثری نمیبیند، ضمن آن که بزرگان جدیدتر همچون کریستوفر نولان نابغه، دیدید فینچر خلاق و یا تارانتینوی نوآور نیز در این لیست جایی نداشتهاند.
اتفاق ویژه: زنان پیشتاز
نکتهی مهم اما پیشرفت زنان کارگردان در لیست جدید است، برای اولین بار درتاریخ این فهرست، آثار دو بانو در ده فیلم اول لیست حضور دارند که یکی از آنها نیز در صدر جدول دیده می شود. شانتال آکرمن با فیلمی با نام طولانی «ژان دیلمان، شماره ۲۳، که دو کومرس، ۱۰۸۰ بروکسل» ساختهی سال ۱۹۷۵ در رده یک و کلر دنی با فیلم کارخوب محصول ۱۹۹۸ در رده هفتم دیده میشوند. آکرمن البته فیلم دیگری را نیز در این فهرست با نام خبرهایی از خانه در رده ۵۲ دارد. جین کمپیون با «پیانو» اثر معروف سال ۱۹۹۲ در رده پنجاه و اگنس واردا با دو فیلم «کلئو از ۵ تا ۷» محصول سال ۱۹۶۲ در رده ۱۴ و «خوشه چین ها» و «من» محصول سال ۲۰۰۰ در رده ۶۷، از دیگر بانوان کارگردان این لیست هستند.
این در حالی است که ساختههای این کارگردانان بزرگ در سالهای گذشته نیز میتوانستند در ده رده اول جای داشته باشند اما چرا به یکباره مورد توجه قرار گرفتهاند؟ حقیقت آن است که باید به چند نکته توجه داشت، یکی آن که حضور شبکههای مجازی و پرداخت به مسائل اجتماعی همچون جنبش می تو و یا برابری دستمزد زنان با مردان در صنعت سینما، نشان از قدرت آنها در دیده شدن بسیاری از فیلمها دارد. به طوریکه با بررسی نتایج جشنوارههای هنری همچون ونیز و کن و یا جشنوارههای پر زرق و برقی همچون اسکار و بفتا، میتوان تاثیر دنیای مجازی را در آنها یافت.
(در اینجا لازم به ذکر است نگارنده صرفا از دید حرفهای به این موضوع میپردازد و منکر مبانی برابری ارزشهای نژادی، جنسیتی، حرفهای و اجتماعی نیست.) از سوی دیگر عصر تکنولوژی، مارول و نتفلیکس نیز نمیتواند در این نتایج بیتاثیر باشد چراکه در زمانهای که از گوشیهای همراه میتوان یک فیلم سینمایی دید، نبود اکران یک فیلم و یا وجود یا عدم وجود یک سینما چندان احساس نمی شود از این رو منتقدان قدرت انتخاب و زمان بیشتری برای دیدن بسیاری از آثار گذشته که موفق به دیدنشان نشدهاند را دارند. نکته دیگری که نباید از آن غافل شد، تحمیل سیاستهای نژادی و جنسی هالیوود و استودیوهای فیلمسازی بر تهیهکنندگان و کارگردانان است. الزام آکادمی اسکار به استفاده از زنان و اقلیتهای نژادی جدا از نیاز فیلمنامهها و فیلمسازان به آنها، طبعا نقش مسائل حاشیهای را نسبت به فرهنگ و هنر سینمایی بیشتر میکند تا آنجا که حضور فیلمهای مهتاب ساخته سال ۲۰۱۶ جری برکینز (رده شصت) و پرو بیرون ساختهی جردن پیل محصول سال ۲۰۱۷ (رده نود و پنج) را در میان صد فیلم منتخب میتوان توجیه نمود!
سینمای ایران
کلوزآپ ساختهی زیبای عباس کیارستمی کارگردان برجستهی کشورمان در رده ۱۷ بهترین آثار تاریخ سینما از نگاه منتقدان قرار گرفته و تنها نماینده کشورمان در این فهرست است.
سینمای مستند
در لیست جدید شش فیلم مستند حضور دارد که اثر مستندساز شهیر روسی ژیگا ورتوف با نام مردی با دوربین فیلمبرداری در ردهی نهم جای دارد.
انیمیشن
هیائو میازاکی بیشک خلاقترین و کارآترین انیمیشن ساز دوران معاصر است، انیمیشنهای او در دنیای سینما زبانزد خاص و عاماند، پیرمرد دوستداشتنی حالا هشتادویک سال دارد و علیرغم آن که بارها تصمیم به بازنشستگی گرفته اما هیچگاه نتوانسته تصمیم خود را اجرایی کند او و دنیای انیمیشن جدانشدنی هستند. در لیست جدید برترینهای سینما تنها دو اثر انیمیشن وجود دارد که هر دو متعلق به این استاد انیمیشنسازی است.
«همسایه من تورتورو» در رده هفتاد و دو، ساخته سال ۱۹۸۸
«شهر اشباح» در رده هفتادو پنج، ساخته سال ۲۰۰۱
قدیمیترین و جدیدترین فیلمهای فهرست جدید
قدیمیترین اثر حاضر در لیست صد فیلم برتر ساخته سال ۱۹۲۴ کمدین معروف به «صورت سنگی» باستر کیتون است که در رده ۵۴ قرار گرفته، کمدی-رومانسی با نام شرلوک جونیور و به مدت ۴۵ دقیقه و جدیدترین فیلم نیز محصول تاریخسازی است از کرهجنوبی به نام «انگل» ساخته بونگ جون هو به سال۲۰۱۹ که در رده نود جای گرفته است.
بیشترین آثار متعلق به کدام کارگردانان است؟
ژان لوک گدار و آلفرد هیچکاک هرکدام با ۴ اثر، آندره تارکوفسکی، استنلی کوبریک و بیلی وایلدر هر کدام با سه اثر و مارتین اسکورسیزی، فرانسیس فورد کاپولا، شانتال آکرمن، آکیرا کوروساوا، دیوید لینچ، اگنس واردا، هیائو میازاکی، چارلی چاپلین، وونگ کار وای و کریس مارکر هر کدام با دو اثر بیشترین آثار را در فهرست صد فیلم برتر از نگاه منتقدان را دارند.
ورود فیلمهای قرن بیست و یک به ده فیلم اول
دو فیلم در حال و هوای عشق ساختهی وونگ کار وای محصول سال ۲۰۰۰ در رده پنج و جاده مالهالند ساختهی دیوید لینچ و محصول سال ۲۰۰۱ در رده هفت از فیلمهای قرن جدید هستند که به فهرست ده فیلم اول راه یافتهاند. در ادامه نگاهی به ده فیلم اول فهرست بهترین فیلمهای سینمایی از نگاه ماهنامه سایت اند ساوند میاندازیم.
- بیشتر بخوانید
- انتخاب برترین فیلم های ۲۰۲۲ از سوی مجله کایه دو سینما | عشق، هنر و دیگر هیچ
- بهترین فیلم های ۲۰۲۲ از نگاه مجله فیلم کامنت
- معرفی برندگان بفتای ۲۰۲۳ | «در جبهه غرب خبری نیست» شگفتیساز شد
ژان دیلمان، شماره ۲۳، که دو کومرس، ۱۰۸۰ بروکسل (۱۹۷۵)
-
کارگردان : شانتال آکرمن
-
IMDB : 7.6
یک فیلم مینیمال از جوانی ۲۴ ساله به نام شانتال آکرمن، بانوی کارگردان با دیدی ساده اما عمیق زندگی زن بیوهای را طی حدود سه ساعت و چهلوپنج دقیقه به تصویر میکشد. او خیلی ساده دوربینش را با یک انسان همراه میکند تا از بستر سادگی روزمرهاش به عمق فهم او از اجتماع بپردازد. نقش ژان در فیلم را دلفین سیریگ ایفا میکند و همان ژانی را به تصویر کشیده که آکرمن خواسته، ساده و عمیق. آکرمن اغلب کارهای روزمره شخصیت اول فیلمش را در زمانهای واقعی طی شبانهروز و درمدت پنج هفته فیلمبرداری کرده تا همه چیز واقع گرایانه به تصویر کشیده شود، همین دید او باعث می شود پایان عصیانگرایانه اثر مورد قبول تماشاگر واقع شود. خود او علاوه بر کارگردانی در کنار ژان دکورت، هانری استورک، ژاک دونیل والکروز و ایو بیکال به ایفای نقش پرداخته است و با بودجه صد و بیست هزار دلاری و تیمی که هشتاد درصد آن را زنان تشکیل میدادند، اثری ساده ساخت تا سالیان بعد درک شود و به لطف گسترش تکنولوژی و راحتی دستیابی به آثار نامکشوف سینمایی دیده شود. فیلم او حالا در قرن بیستویک در صدر محبوبترین اثر منتقدان است.
سرگیجه (۱۹۵۸) | Vertigo
-
کارگردان : آلفرد هیچکاک
-
IMDB: 8.3
شاهکار هیچکاک در نظرسنجی قبلی رتبه یک را به خود اختصاص داده بود و حال در رتبه دوم نشسته اما مهم این است که این اثر به خاطر ساختار خاصش همواره محبوب منتقدان سینما در جهان بوده و همیشه در ردهبندیهای مختلف خودنمایی کرده است. فیلم روایت کارآگاه اسبق پلیس است که به علت حادثه ای که حین کار برای او رخ داده دچارترس از ارتفاع و سرگیجه است. این کارآگاه اسبق پلیس اسکاتی نام دارد و وقتی یکی از دوستانش از او میخواهد بهعنوان کارآگاهی خصوصی مشکلش را حل کند او وارد اتفاقات جدیدی میشود… هرچند فیلم در هنگام اکران نقدهای متوسطی دریافت کرد اما هیچکاک آن را شخصیترین اثرش می دانست چراکه به دغدغه او که به ویرانکنندگی عشق اعتقاد داشت، می پرداخت. اثر هیچکاک از بازیگران به نامی همچون جیمز استیوارت و کیم نواک بهره میبرد و موسیقی بهیادماندنی اثر را نیز برنارد هرمن توانا ساخته بود. در این فیلم برای اولین بار از تکنیک دالی زوم استفاده شد، حرکتی که برای القاء حس سرگیجه شخصیت اصلی داستان به کار گرفته شد. در این حالت دوربین همزمان زوم میکند و عقب میکشد و با از بین بردن عمق صحنه تداعیگر حالت سرگیجه میشود.
همشهری کین (۱۹۴۱) | Citizen Kane
-
کارگردان : ارسن ولز
-
IMDB: 8.3
یکی از بهیادماندنیترین فیلمهای تاریخ، اثر منحصربهفرد یکی از نوابغ دنیای سینما ارسن ولز است. بیش از هشتاد سال از عمر این اثر کلاسیک میگذرد اما همچنان محبویت خود را در بین مخاطبین خاص و عام دنیای سینما حفظ کرده است. نگاه خلاقانه ارسن ولز بهعنوان فردی که یک تنه پشت ساخت فیلم ایستاد در جای جای این اثر دیده میشود، از فیلمنامهی برندهی اسکارش تا تکنیکهای سینمایی مختلف. او با گرگ تولند، فیلمبردار نامدارش صحنههایی را خلق کرد که برای اولین بار در دنیای سینما دیده می شد، نماهای باز و از پایین به بالا در راستای به تصویر کشیدن وضعیتهای مختلف کاراکتر اصلی و بازی با نور و سایه/ روشنهای ولز انعکاسی بود از روایت سیاه و سفید زندگی چارلز فاستر کین شخصیت
اصلی فیلم که ظهور و سقوطش به صورت فلشبک و طی صحبتهای خانواده و دوستانش روایت میشود. قصهی محکم و روایت جذاب، تدوین رابرت وایز و دید نوآورانه دوربین تولند در کنار کارگردانی مسلط صحنه به صحنه فیلم و البته بازی فراموشنشدنی خود ارسن ولز در نقش کین همه و همه اثری خاص و قوی را به وجود آورده که همچنان در ذهن منتقدان دنیای سینما باقیمانده است. همشهری کین سالهاست که ساکن برترین جایگاهها در هر ردهبندی فیلمهای محبوب سینمایی است.
داستان توکیو ( ۱۹۵۳) | Tokyo Story
-
کارگردان : یاسوجیرو اوزو
-
IMDB: 8.2
«اون زن خیلی خوبی بود، اگه می دونستم به این زودی از این دنیا میره، بیشتر بهش محبت میکردم، ولی حالا رفته و منو تنها گذاشته، آدم وقتی تنهاست، روزا براش خیلی طولانی میشه.»
این یکی از دیالوگهای بهیادماندنی فیلم داستان توکیو است. فیلمی درباره پدر و مادری سالخورده که برای دیدار با فرزندانشان به توکیو سفر میکنند، فرزندانی که به خاطر مشکلات و مشغله زندگی فرصت کمی برای حضور در کنار والدینشان و توجه به آنها دارند. تنها یکی از عروسهایشان به این زوج مسن محبت میکند، عروسی که شوهرش(پسر زوج مسن) سالها قبل درگذشته است…
داستان توکیو به اعتقاد بسیاری در رده سه فیلم برتر سینمای ژاپن قرار گرفته و شاهکار ازو محسوب میشود. فیلم بعد از درگذشت اوزو بر اثر سرطان در آمریکا اکران شد و ارزشهای هنری این کارگردان در جهان، بعد از درگذشتش شناخته شد و تا قبل از آن فقط در ژاپن او را میشناختند. روایت ساده داستان توکیو و طمانینه حاکم بر آن با نماهایی ثابت و با ارتفاع کم دوربین در کنار بازیهایی واقعگرایانه و صمیمانه، بین فیلم و مخاطب رابطهای گرم و پر احساس برقرار میکند و بیننده را تا انتها پیگیر سرنوشت دو شخصیت اصلی اثر میکند.
در حال و هوای عشق (۲۰۰۰) | In the Mood for Love
-
کارگردان: وونگ کار وای
-
IMDB: 8.1
اولین فیلم قرن جدید در ده فیلم اول از لیست منتقدان ماهنامه سایت اند ساوند، فیلمی است از هنگ کنگ، وونگ کار وای ظرافت روایت خطی خود را بر ندیدن آنچه که تعریف عشق است مبنا نهاده، او حال و هوای حضور یک احساس را با ندیدن به مخاطب خود القا میکند و نه با دیدن. نگاه زیباشناسانه و شرقی او در قالب رنگ و احساس از قابی است که قامت کوتاه بازیگران شرقیش را باشکوه جلوه میدهد. داستان فیلم بر زمینه برخورد عاطفی دو زوج در یک ساختمان قرار میگیرد، گویا تفاوتهای ساختاری محل زندگیشان سایهای است از واقعیت نهفته بر روح زندگیشان. طعم و حس زیبای این فضا با موسیقی دیوید گالاسو و شیگری اومابایاشی و قابهای کریستوفر دویل، پون-لئونگ کوان و پینگ بن لی (تیم فیلمبرداری) مفهومی را به نمایش میگذارد که حسش به درستی در حال و هوای عشق است. قاب آنان در ستایش فضای لطیف اثر با تدوین ویلیام چانگ همچون ستونهای اثر با معماری وونگ کار وای، بنایی زیبا را خلق نمودهاند که قابل حس است نه قابل لمس. منتقدان یک صدا فیلم را در زمان اکران ستودند و فیلم علاوه بر معرفی فیلمسازی توانمند از سینمای شرق، همواره در بین بهترینهای علاقهمند به سینما جای داشته است.
ادیسه فضائی ۲۰۰۱ (۱۹۶۸) | A Space Odyssey
-
کارگردان : استنلی کوبریک
-
IMDB: 8.3
آیا سینمادوستی هست که کارگردان خاص و پیشروی سینمای جهان استنلی کوبریک را نشناسد؟ کوبریک چون فیلسوفی در سینما همواره به چیزی بیشتر از یک فیلم نظر داشته، هر اثر از او جلوتر از زمانه اش، مفاهیم جدیدی را مطرح کرده که سالها بعد درک شده ( وشاید هنوز هم درک نشده!). او برای متفکران درگاهی بوده برای تفکر بیشتر از مدیوم سینما. ادیسه فضایی ۲۰۰۱ روایتی است چهار پرده و حماسی-علمی -تخیلی از چند تقابل میان بشر و سنگی سیاه و اسرارآمیز. رویاروییهایی که هر کدام منجر به روشن شدن بخشی از هویت بشری میشوند. کوبریک در همکاری بهیادماندنی با آرتور سی کلارک نویسنده و دانشمند بریتانیایی اثری سینمایی-فلسفی به وجود آورد که دنیا را شوکه کرد، او با این فیلم سینما را فراتر از یک سرگرمی به پیوندی مهم با علم و فلسفه پیوند داد.
داستانی که او در دهه شصت میلادی و با جلوهویژههای کمتوان زمانه خود به نسبت قرن جدید، تعریف نمود همگان را تحتتاثیر قرار داد. با گذشت سالها و تحلیلهای زیادی که در مورد این اثر شکل گرفت، ارزشهای آن نیز بیشتر نمایان شد و جالب آنکه همچنان و پس از گذشت بیش از ۴۴ سال آنالیز این اثر از دیدگاههای مختلف همچنان ادامه دارد.
کار خوب (۱۹۹۸) | Beau Travail
-
کارگردان : کلر دنی
- IMDB: 7.3
داستان تقابلهای انسانی گروهی از سربازان فرانسوی در کشور جیبوتی محوریت اصلی فیلم کار خوب کلر دنی است. این فیلم دومین فیلم به کارگردانی یک زن است که در فهرست جدید ماهنامه سایت اند ساوند به رده هفتم، ده فیلم برتر این لیست رسیده است. کارگردان در وهله اول تلنگری عمومی به تفاوتها و شباهتهای انسانی میزند و به عدالت صورت نگرفته در این بستر دیدی جهان شمول و انسانمحور دارد، او سپس پا به روابط جامعه اروپایی در فیلمش میگذارد و رقابتها، حسادتها و قالب انسانی آنها را به تصویر میکشد. کلر دنی با صراحتی تصویری مخاطبش را از همان صحنههای آغازین به این نکته توجه میدهد که ما قبل از هر چیز همه از یک نژاد در یک سرزمین هستیم، آنجا که رقص با اهالی جیبوتی با موسیقی ترکی در برابر تمرینات نیروهای فرانسوی( که گویا در حال تمرین باله هستند) حسی از یک اجتماع همگون در دنیایی متعارض را القاء میکند، جاییکه دنی تاکید میکند قبل از هر چیز ما انسان هستیم. کلر دنی از تضادهای شکل گرفته در اثرش فارغ از دید جغرافیایی نگاهی به انسانیت دارد از جنس سینما، که ارتباطش با مخاطب را نه از سلولوئید که از درون تماشاگرش ایجاد میکند.
جاده مالهالند (۲۰۰۱) | Mulholland Drive
-
کارگردان : دیوید لینچ
-
IMDB: 7.9
بیش از بیست سال گذشت تا نگاه جذاب، عجیب، ترسناک و البته سوررئالیستی دیوید لینچ، اینطور به چشم آید. حال بهعنوان یکی از علاقهمندان به این فیلم و با ورود آن به جمع ده فیلم برتر تاریخ، امیدوارم مخاطبان بیشتری از اهل تفکر به دیدن این اثر بپردازند چراکه جاده مالهالند پر از نکته است و برای دریافت این نکتهها دقت و حوصله مخاطب خاص لازم است. فیلمی که یکی از بهترین فیلمهای لینچ به حساب میآید، اودیسه ای از رمز و رازها که هیچکدامشان به سرانجامی مشخص نمیرسند. لینچ از معصومیت دو کاراکتر اصلیش (نائومی واتس و لورا هرینگ) دریچه ای به اتفاقاتی باز میکند که شاید فقط در کابوسها امکان دیدنش باشد. سالهاست که منتقدان در تلاش برای گرهگشایی از رمز و رازهای فیلم هستند اما نهتنها به نتیجه نرسیدند بلکه سردرگم تر نیز شده اند، به هرحال واقعیت این است که جذابیت جاده مالهالند در عدم رمز گشائی از اسرارش است. فیلم ابتدا قرار بود سریالی چند قسمتی باشد اما تهیهکنندگان پس از دیدن راش های اولیه، وحشت کردند و از ادامه تهیه آن منصرف شدند. کارگردان پس از مدتی موفق به پیدا کردن یک سرمایهگذار جدید شد و سریالش را با فیلمبرداری صحنههایی جدید تبدیل به فیلم سینمایی نمود.
مردی با دوربین فیلمبرداری (۱۹۲۹) | Man with a Movie Camera
-
کارگردان : ژیگا ورتوف
-
IMDB: 8.4
تنها فیلم مستند ده فیلم اول فهرست منتقدان، اثر “ژیگا ورتوف” مستندساز خلاق و قدیمی روسی است. ورتوف خالق نظریه معروف” سینما-حقیقت” است. او لنز دوربین را همچون چشم، دریچهای برای دیدن دنیای پیرامون میدید و آن را مسیر بین کارگردان و موضوع میدانست و از برنامهریزی قبلی و سناریونویسی برای اثر پرهیز میکرد. او با یک نگاه کلی اقدام به فیلمبرداری از خواسته خود در محیط پیرامون مینمود و بقیه اثر را به هنگام کار در اطراف طرح ذهنیش پرورش میداد. با همین تفکر این مستند ۶۸ دقیقه ای از فعالیتهای عادی مردم سه شهرخارکیف، اودسا و کیف شکل گرفت. این فیلم به خاطر استفاده از تکنیکهای نو و یا بازآفرینی شده توسط ورتوف علاقهمندان زیادی دارد. تکنیکهایی همچون جامپ کات، نمای هلندی، فریم فریز و …
آواز در باران (۱۹۵۱) | Singin’ in the Rain
-
کارگردان : جین کلی و استنلی دانن
-
IMDB: 8.3
فیلم موزیکال و خاطرهانگیز «آواز در باران» پیوندی عمیق با حس نوستالژیک عاشقان سینما دارد. هنرنمایی جین کلی، دبی رینولدز، میلارد میچل، جین هیگن و دانالد اوکانر در عصر طلایی فیلمهای موزیکال از یاد نرفتنی است. فیلم روایت دو ستاره سینما با نامهای دان و لینا است که طرفداران زیادی در بین مردم دارند اما با ورود سینمای ناطق، وضعیت آنها دستخوش تغییر میشود … جین کلی و استنلی دانن با تلاش و وسواس اثر خود را چنان ساختند که بازیگری چون دبی رینولدز از آن به معروفیت رسید. (هرچند رینولدز هیچگاه سختیهای بازی در این فیلم را فراموش نکرد و همواره از آن یاد مینمود.) تلفیق رمانس و درام و موزیک در این اثر، بدون از دست رفتن ریتم، فیلمی منسجم و از یاد نرفتنی به وجود آورد که حال بعد از گذشت بیش از هفتاد سال همچنان محبوب منتقدان است و اینک در رده دهم بهترین آثار سینمایی قرار گرفته است.