نویسنده: امیرحسین موسوی
در این مطلب قصد داریم به بهانه‌ی اکران «زالاوا» از ۸ تیر ۱۴۰۱ (امروز) به معرفی داستان و بازیگران این فیلم بپردازیم.
کارگردان تازه نفسی به نام ارسلان امیری
«زالاوا» اولین فیلم بلند سینمایی ارسلان امیری مستندساز، فیلمنامه‌نویس و تدوین‌گر است. امیری بیشتر به‌خاطر همکاری با همسرش آیدا پناهنده برای نوشتن فیلمنامه‌ی فیلم‌های «ناهید»، «اسرافیل» و «تی‌تی» به یاد آورده می‌شود اما جدای از فیلمنامه‌نویسی در مستندسازی و تدوین نیز تجربه‌ای گران‌قدر دارد. او پس از ساخت چهار فیلم مستند در دهه‌ی هشتاد و کارگردانی مجموعه فیلم‌های کوتاه تلویزیونی «دنیای بهتر» بالاخره در سال ۱۳۹۹ فرصت آن را یافت تا اولین فیلم بلند سینمایی‌اش را کارگردانی کند.
فیلمی در ژانر وحشت که داستان و حس‌وحالی متفاوت با فیلم‌های معمول سینمای ایران دارد. پس از نمایش در سی‌و‌نهمین دوره‌ی جشنواره‌ی فجر، فیلم زالاوا به فیلم محبوب داوران و تماشاگران تبدیل شد و سیمرغ بلورین بهترین کارگردان فیلم اولی را برای امیری به ارمغان آورد. طی چندسال گذشته «زالاوا» در جشنواره‌های معتبر جهانی نظیر ونیز و تورنتو حضور داشته و با تحسین منتقدان مواجه شده است. مجموعه‌ی این عوامل نشان می‌دهد که هرچند امیری کار خود را به‌عنوان کارگردان دیر شروع کرده است اما می‌توان او را کارگردانی تازه‌نفس دانست که جرأت و توانایی ورود به عرصه‌های تازه و ارائه‌ی محصولی با کیفیت را دارد.
داستان فیلم زالاوا
اواخر دهه‌ی ۱۳۵۰ یک استوار ارتشی با بازی نوید پور فرج ماموریت پیدا می‌کند تا وارد روستایی به نام زالاوا شود و اسلحه‌هایی که در دست مردم است را جمع‌آوری کند. استوار بعد از ورود با پدیده‌ی عجیبی رو‌به‌رو می‌شود؛ مردم آبادی از اسلحه‌های‌شان برای دفع‌جن بهره می‌برند و اعتقاد عمیقی به این قضیه دارند. علاوه‌بر اینکه همگی به بیماری پوستی عجیبی دچار شده‌اند. به‌طوری‌که خانم دکتری با بازی هدی زین‌العابدین برای بررسی این مشکل از مرکز به آبادی آمده و از همه خون می‌گیرد.
در چنین شرایطی است که سروکله‌ی جن‌گیری به نام آمردان (پوریا رحیمی‌سام) پیدا می‌شود؛ مردی ساده و در عین‌حال مرموزی که ادعا می‌کند جن در آبادی وجود دارد و برای دفع آن باید اقدامی فوری انجام داد. «زالاوا» داستان تقابل این آدم‌ها را به تصویر می‌کشد؛ استواری که مأمور قانون است و به‌جای باورهای عامیانه به عقل خود اتکا می‌کند و جن‌گیری که معلوم نیست از روی حسن‌نیت یا به قصد کلاه‌برداری بر آتش خرافات می‌دمد.
عامل وحشت در سینمای ایران
در سینمای ایران مرز باریکی میان فیلم ترسناک و کمدی وجود دارد. فیلم‌هایی که در پی ترساندن بینندگان هستند با کمترین بی‌توجهی در زمان نگارش فیلمنامه یا اجرا به‌سرعت به فیلمی کمدی تبدیل می‌شوند که به‌جای ترساندن، می‌خنداند. مشکل اصلی هم اینجاست که در سینمای ایران عامل وحشت به‌عنوان مهمترین عنصر فیلم و داستان به‌خوبی پرداخت نمی‌شود. در نتیجه بیننده پیش‌زمینه‌ی احساسی برای وحشت پیدا نکرده و موقعیت‌های ترسناک فیلم برایش خنده‌دار جلوه می‌کنند.
«زالاوا» اما به‌شکلی آگاهانه از گیر افتادن در دام این معضل تاریخی فرار می‌کند. عامل وحشت‌آفرین داستان «جن» است، بنابراین تمام ایرانی‌ها پس‌زمینه‌ی احساسی در این زمینه دارند. علاوه‌براینکه «زالاوا» به‌جای نزدیک شدن به موضوع به پرداخت موقعیت پیرامون می‌پردازد. امیری در این فیلم به شکل مستقیم جن‌گیری را به نمایش نمی‌گذارد. در عوض بیننده را همراه با شخصیت‌های اصلی دچار تردید حضور یا حلول جن در فردی دیگر می‌کند.
تردیدی که در تمام دقایق فیلم گسترش پیدا کرده و به عاملی وحشت‌آفرین تبدیل می‌شود. به بیان دیگر مهم نیست جنی وجود دارد یا شخص شما به جن اعتقاد دارید؛ فیلم این عامل وحشت را از طریق داستان و پرداخت داستانی ایجاد کرده و باورپذیر می‌کند. به همین خاطر فیلم «زالاوا» چه زمانی‌که استوار در کوچه‌های تاریک آبادی پرسه می‌زند و چه وقتی آمردان با شیشه‌ی جن‌گیری‌اش تنها نشسته، هراس به دل بیننده می‌اندازد.
این فیلم شروع و پایانی درگیر کننده دارد؛ دو موقعیت حساس که تمامی شخصیت‌های آبادی و بیننده را درگیر وضعیتی غیرقابل‌حل می‌کند. با این‌حال «زالاوا» برخلاف معمولِ فیلم‌های ترسناک به‌جای استفاده از موسیقی تشدید شده یا تدوین غلو شده، اجازه می‌دهد همه‌چیز به آرامی پیش رفته و التهاب و تنش به‌حد اعلای خود برسد. تجربه‌ای ارزشمند به‌خصوص برای بیننده‌ی ایرانی که کمتر پیش می‌آید چنین سطحی از ترس از موجود ناشناخته را در لحظه تجربه کند و به‌جای کشیدن نفس راحت، دچار وحشت و تردید مضاعف نیز بشود.
- بیشتر بخوانید
- نوید پورفرج و پردیس احمدیه | ستارگانی برای آینده
- برترین فیلم های ترسناک سینمای ایران به بهانه اکران «زالاوا» | ضیافت هراس
معرفی بازیگران
بازیگران فیلم «زالاوا» چندان شناخته شده نیستند اما انتخاب‌هایی درست و حساب‌شده برای نقش‌هایی سخت و دشوار هستند. نوید پورفرج پس از درخشش در «مغزهای کوچک زنگ‌زده» بار دیگر حضوری قانع‌کننده دارد و در نقش استواری کله‌شق به‌خوبی بخش عقل‌مدار داستان را رهبری می‌کند. در مقابل پوریا رحیمی‌سام چنان در نقش جن‌گیر غرق شده است که به سختی می‌توان بازیگر دیگری را به‌جای او تصور کرد. آمردان خود مردد است و رحیمی‌سام کاری می‌کند تا این تردید به دل تمامی شخصیت‌های فیلم بیافتد. توانایی بالایی که منجر به دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل نیز شد.
اما در میان دعوای استوار منطقی و جن‌گیر معتقد به خرافات، خانم دکتر زیبایی وجود دارد که دل هر رهگذری را می‌لرزاند. طراحی لباس هدی زین‌العابدین کمک زیادی به باور‌پذیری این شخصیت کرده و صحنه‌های دیدار میان دکتر و استوار را به‌یادماندنی می‌کند. در پایان ذکر این نکته ضروری است که «زالاوا» فیلم سینماست؛ از آن دست فیلم‌هایی که باید در تاریکی سینما به تماشایش نشست و در داستانش غرق شد. تنها زمانی‌که در سینما باشید می‌فهمید وقتی آمردان به خانه‌ی جن‌زده وارد می‌شود تاریکی خانه چه فرقی با روشنایی روز دارد.
