نویسنده: مازیار وکیلی
گشت ارشاد سعید سهیلی در سینمای ایران بدل به یک برند شده است. قسمت سوم این فیلم در حالی در آستانه اکران قرار دارد که هنوز اکران نشده حواشی زیادی پیرامون آن شکل گرفته و مثل دو قسمت قبلی مشخص است که ما با فیلمی جنجالی طرف هستیم که می‌تواند مخاطبان زیادی را به سالن‌های سینما بکشاند. دو فیلم قبلی گشت ارشاد هم فیلم‌های جنجالی بودند که حواشی زیادی را به وجود آوردند. حواشی که نتیجه آن توقیف اولی و فروش دومی بود. هر چند قسمت اول این فیلم هم که توقیف شد بعدها به صورت قاچاق دست به دست شد و در بازار سیاه فروش بالایی داشت و اکثر مردم ایران آن را تماشا کردند.
فیلم گشت ارشاد ۳ هم با حواشی مختلفی دست و پنجه نرم کرده و هنوز اکران نشده جنجال‌های زیادی را برانگیخته است. به نظر می‌رسد این فیلم سعید سهیلی هم مثل دو فیلم دیگرش محصولی پُرفروش باشد که مخاطب‌های زیادی را حتی با وجود کرونا به سالن‌های سینما بکشاند. سینمای ایران به فیلم‌های جنجالی و پرفروشی مثل گشت ارشاد نیاز دارد. فیلم‌هایی که برای مخاطب گسترده ساخته می‌شوند و تلاش می‌کنند لحظات شاد و مفرحی برای مخاطب خلق کنند در حالی که پیام‌های سیاسی و اجتماعی خوبی هم دارند و علاوه بر سرگرم کردن مخاطب او را هم نسبت به جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند در حد و بضاعت یک فیلم سینمایی آگاه می‌کند. بنابراین درباره پدیده گشت ارشاد (فارغ از این‌که درباره کیفیتش چه نظری داریم) باید صحبت کرد.
سه گانه گشت ارشاد از آن فیلم‌هایی است که سینمای ایران لازم دارد. فیلم‌هایی که سالن‌های سینما را پُر می‌کنند و به گیشه‌ها رونق می‌دهند همیشه برای رشد و ماندگاری سینما لازم است. علاوه بر این‌که گشت ارشاد حواشی جذابی هم دارد که باعث می‌شود مخاطب با اشتیاق تماشای آن را به دیگران توصیه کند و همین موضوع هم باعث می‌شود هنگام اکران سالن‌های سینما پر از تماشاگرانی باشد که فیلم را با اشتیاق تماشا می‌کنند. به بهانه نمایش گشت ارشاد ۳ به سراغ این تریلوژی جذاب رفته‌ایم تا بیشتر با این پدیده مهم سینمای ایران آشنا شویم.
گشت ارشاد ۱
گشت ارشاد۱ داستان سه خلافکار به نام‌های عباس، حسن و عطا بود که برای گذران زندگی و در قالب گشت ارشاد از مردم اخاذی می‌کردند. شخصیت محوری فیلم عباس بود که نقش رهبر گروه را بازی می‌کرد و دو جوان دیگر را برای انجام کارهای خلاف هدایت می‌کرد. فیلم سکانس‌های جنجالی زیاد داشت از جمله سکانسی که سه جوان فیلم با شلوارک جلوی چند جوان را می‌گیرند و در همین سکانس است که حسن شلوارکی با طرح پرچم آمریکا به پا دارد مشهورترین دیالوگ فیلم را می‌گوید. دیالوگی که بعدها بسیار مورد توجه قرار گرفت و معروف شد:«پرچم دشمن شُرت ماست».
فیلم سکانس‌های پُرخونی مانند سکانس پایانی هم داشت که حسابی تماشاگر را سر ذوق می‌آورد. به علاوه این‌که سه شخصیت اصلی فیلم شخصیت‌هایی ملموس و دوست داشتنی بودند و مصیبت‌هایشان بسیار به مصیبت‌های جوانان جامعه ایران نزدیک بود. فیلم از همان زمان آغاز اکران در جشنواره جنجالی شد. فیلم در چند رشته کاندیدا شد و حتی توانست نظر منتقد سخت‌گیری مانند مسعود فراستی را هم به خودش جلب کند. از همان ایام جشنواره مشخص بود که گشت ارشاد در زمان اکران سر و صدای زیادی به پا خواهد کرد و مخاطبان را به سالن‌های سینما خواهد کشاند. همین اتفاق هم اُفتاد و گشت ارشاد در کنار خصوصی حسین فرح‌بخش بدل به محور جنجال‌های اکران در تابستان ۱۳۹۱ شد.
مخالفان فیلم آن را متهم به ابتذال و سیاه‌نمایی علیه کشور می‌کردند. مردم اما بی‌اعتنا به جنجال‌های پیرامون فیلم به تماشای آن رفتند و در مدت زمان کوتاه اکران گشت ارشاد ۱ فروش آن از مرز یک میلیارد تومان گذشت. اما اعتراضات رسانه‌ای تنها آغاز ماجراهای اکران گشت ارشاد ۱ بود. وقتی که مخالفان فیلم دیدند که نتوانستند از طریق رسانه‌ها جلوی نمایش فیلم را بگیرند به خیابان‌ها آمدند و علیه فیلم دست به تظاهرات زدند. حتی ماجراها و جنجال‌های پیرامون فیلم به تریبون‌های نماز جمعه هم کشیده شد و از آن تریبون‌ها هم نسبت به اعطای مجوز اکران به این فیلم اعتراض‌هایی صورت گرفت.
فیلم در نهایت توقیف شد و قرار شد دی‌وی‌دی‌های آن با حذف هفت دقیقه به بازار بیاید. اما مخالفان فیلم به پخش محدود فیلم در شبکه نمایش خانگی هم راضی نبودند و دامنه اعتراض‌های خود را چنان گسترده کردند که مجلس به ماجرا ورود کرد و از وزیر وقت ارشاد پیرامون چرایی توزیع فیلم در شبکه نمایش خانگی سوالاتی پرسید. سعید سهیلی کارگردان فیلم هم پا به پای این اعتراضات مصاحبه و از فیلم دفاع کرد. فیلم با همه تلاش‌هایی که برای محدود کردن آن صورت پذیرفت به صورت قاچاق توزیع شد و مردم که حالا به سبب حواشی پیش‌آمده اطراف فیلم نسبت به تماشای آن کنجکاو شده بودند آن را تهیه و تماشا کردند. فیلم نکات جذابی داشت. صریح و تند بود و ریتم و ضرباهنگ خوبی داشت. بازی بازیگران به جذابیت کار افزوده بود.
سهیلی مشکلات جامعه را با صراحت و تند و تیز در فیلم مطرح می‌کرد و همین باعث به وجود آمدن این جنجال‌ها پیرامون فیلم شد. اما همین صراحت و بیان شفاف بود که توجه مردم را به فیلم جلب و آن‌ها را مشتاق تماشای گشت ارشاد ۱ کرد. هر چه بود گشت ارشاد با آن موضوع جنجال‌برانگیز و صحبت‌های فراوانی که پیرامونش شکل گرفت بسیار دیده شد و نشان داد دارای درون‌مایه‌های بسیار جذابی است که قادر است مردم را به سالن‌های سینما بکشاند. همین موضوع باعث شد که سهیلی پس از چند سال قسمت دوم گشت ارشاد را کلید بزند.
گشت ارشاد ۲
وقایع فیلم گشت ارشاد ۲ پنج سال پس از فیلم اول اتفاق می‌اُفتد. عباس و حسن از زندان آزاد می‌شوند و عطا هم از کما بیرون می‌آید تا دوباره این سه جوان آس و پاس کنار هم جمع شوند. آن‌ها این بار به مدد توانایی که ذهن عطا پیدا کرده دست به رمالی می‌زنند و کنار سه دختر نوازنده خانه مخروبه‌ای پیدا می‌کنند و در آن ساکن می‌شوند. بهترین‌های سکانس‌های فیلم هم مربوط به همین قسمت رمالی است. خصوصاً رمالی از دختر زیبایی که به دیالوگ عالی عباس ختم می‌شود. جایی که مادر دختر به عباس می‌گوید:« حاج آقا شما بگید دختر من چی کم داره؟» و عباس جواب می‌دهد:«دختر شما خیلی هم زیاد داره».
فیلم مایه‌های رمانتیکی هم به عنوان تم فرعی داشت که برای تماشاگر بسیار جذاب بود. علاوه بر این فیلمبرداری در بیابان نشان از خلاقیت تکنیکی سعید سهیلی داشت. خلاقیتی که باعث شده بود گشت ارشاد ۲ به نظر تکنیکی بسیار جلوتر از گشت ارشاد ۱باشد. سهیلی این بار پای آقازاده‌ها و اختلاس‌گران را هم به ماجرا باز کرد و شعارهای خود صریح عنوان کرد. تمام این عوامل در کنار بازی خوب بازیگران که باعث کاندیداتوری مجدد ساعد سهیلی شد گشت ارشاد ۲ را به فیلم محبوب تماشاگران تبدیل کرد.
اکران قسمت دوم گشت ارشاد هم حواشی خاص خود را داشت. فیلم همان صراحت و گزندگی قسمت اول را حفظ و حتی آن را گسترش داد. فیلم باز هم جنجالی شد. در همان ایام جشنواره مجدداً گزارشاتی درباره ابتذال برخی از فیلم‌ها اکران شده در جشنواره به مجلس داده شده که یکی از آن فیلم‌ها گشت ارشاد۲ بود. هم‌زمان با اکران فیلم نسخه غیرقانونی آن هم بیرون آمد که سعید سهیلی آن را تاوان حمایتش از حسن روحانی رئیس جمهور وقت در انتخابات سال ۱۳۹۶ دانست. او نهادهای بسیاری از جمله خانه سینما و کانون کارگردانان را در بیرون آمدن نسخه قاچاق فیلم مقصر دانست و از انفعال آن‌ها پیرامون این ماجرا گلایه کرد. او درباره این اتفاق به صراحت گفت:« معتقدم پشت این قضیه یک برنامه‌ریزی کاملاً هماهنگ شده و با زمینه‌چینی قبلی وجود دارد».
سهیلی البته به مصاحبه اکتفا نکرد و در اعتراض به انفعال نهادهای ذی‌ربط کارت عضویت خود در خانه سینما و کانون کارگردانان را جلوی دوربین آتش زد. این جنجال‌ها و حواشی که بخشی از آن به صدا و سیما و مسئله پخش تیزرها از این نهاد صنفی برمی‌گشت باعث شد تا توافقی میان جامعه صنفی تهیه‌کنندگان و صدا و سیما صورت بگیرد که طی آن مقرر شد تا تهیه‌کنندگانی که مایل به پخش تیزرهای خود از سازمان صدا و سیما هستند تنها یک نسخه را هنگام بازبینی همراه خود ببرند و دیگر لازم نیست یک نسخه از فیلم تمام مدت در سازمان وجود داشته باشد.
گشت ارشاد۲ با همه جنجال‌هایش باز هم خوب فروخت. بیش از ۱۹ میلیارد. این موضوع نشان داد که مردم هنوز عشق و علاقه زیادی به تماشای این سه خلافکار آس و پاس و سرنوشت‌شان دارند. بنابراین به تماشای آن رفتند و فروش خوب فیلم را رقم زدند تا زمینه برای ساخت قسمت سوم گشت ارشاد مهیا شود.
گشت ارشاد ۳
فیلم سینمایی گشت ارشاد ۳ هم نیامده اسیر حواشی‌های زیادی شده است. بازی ریحانه پارسا که با مهاجرت و اقداماتش فیلم‌ها و پروژه‌های بسیاری را دچار مشکل کرد در گشت ارشاد ۳ هم حضور دارد و مردم از همین الان مشتاق هستند تا ببینند حضور او در این فیلم به چه شکل است و این اولین عامل کنجکاوی‌برانگیز برای تماشای فیلم است.
نکته کنجکاوی‌برانگیز دوم غیبت حمیدفرخ‌نژاد است که در دو فیلم قبلی نقش محوری داشت است. امیر جعفری در این فیلم جانشین حمید فرخ‌نژاد شده و باید دید آیا می‌تواند به اندازه حمید فرخ‌نژاد برای مخاطب جذاب باشد یا نه. فیلم کَستینگ جالبی هم دارد و از حضور خواننده پُرطرفداری مانند بهنام بانی هم در میان بازیگران فیلم استفاده می‌کند که همین موضوع کنجکاوی‌های زیادی ایجاد کرده است. از طرف دیگر به فیلم برای فیلمبرداری در مشهد مجوز داده نشد. علت این موضوع را شوخی فیلم با عدم اجازه برگزاری کنسرت در مشهد عنوان کردند. همه این حواشی‌ها باعث می‌شود تا گشت ارشاد ۳ را یکی از فیلم‌های جنجالی اکران پاییز بدانیم.
به نظر می‌رسد گشت ارشاد ۳ از آن فیلم‌هایی باشد که حتی با توجه به کرونا مردم را به سالن‌های سینما بکشاند. فراموش نکنیم که گشت ارشاد حالا برای خودش تبدیل به یک برند جذاب شده که تنها نام این برند می‌تواند تماشاگران زیادی را مجدداً با سالن‌های سینما آشتی دهد. از طرف دیگر سعید سهیلی نشان داده کارگردانی است که نبض تماشاگر عام سینمای ایران را در دست دارد و بلد است قصه‌های جنجالی و جذابی تعریف کند که مخاطب را درگیر کند. به همه این‌ها اضافه کنید موضوع ملتهب فیلم را که به احتمال زیاد شوخی‌های خط قرمزی فراوانی چاشنی آن شده و همین می‌تواند عامل مهم دیگری برای جلب تماشاگر عام سینما باشد. با توجه به تمام این عوامل از همین الان باید گشت ارشاد ۳ را یکی از فیلم‌های جنجالی و پرفروش سینمای ایران در سال۱۴۰۰ دانست. فیلمی که می‌تواند مانند دو اثر قبلی مردم زیادی را به سالن‌های سینما بیاورد و یک بار دیگر باعث رونق سینماها در ایامی شود که مردم در آن بیش از هر زمانی به شادی و تفریح و یک تجربه دسته جمعی جذاب نیاز دارند.
