کشور ایران از اقوام مختلفی تشکیل شده است که هر یک زبان یا گویشی مخصوص خود دارند. یکی از این زبان‌ها که همطونان بسیاری در ایران به آن تکلم می‌کنند، زبان «ترکی آذری» است. ساختن فیلم بلند سینمایی به زبان ترکی آذری، اولین بار با فیلم «سویوق» (سرد) به کارگردانی برادران ارک در سال ۱۳۸۲ صورت پذیرفت. این فیلم در اولین حضور خود در جشنواره بین‌الملی کودک و نوجوان، سه جایزه اصلی از جمله پروانه زرین کارگردانی، پروانه زرین بهترین بازیگر زن برای «نسرین مرادی» و جایزه ویژه هیئت داوران را به خود اختصاص داد. پیش از ساخت این فیلم، فیلم‌های کوتاه و مستند به زبان ترکی آذری در سینمای ایران ساخته شده بودند که حضور موفقی را نیز در جشنواره‌های داخلی و خارجی تجربه کردند، اما ساخت آثار بلند و فیلم سینمایی آذری ایرانی کمتر مورد توجه و اقبال فیلمسازان، حتی فیلمسازان ترک زبان‌‌مان بود.
اما در طی سالیان اخیر، متولیان و فیلمسازان ایرانی پس از آنکه تبادلات فرهنگی و هنری بیشتری میان ایران و کشورهای ترک زبان مانند آذربایجان و ترکیه صورت گرفت، علاوه‌بر ساخت آثار مشترک مانند فیلم ترکی ایرانی «مست عشق» به کارگردانی حسن فتحی و فیلم ترانه‌ای عاشقانه برایم بخوان که این روزها در حال اکران است، رویکرد دیگری نیز اتخاذ کردند و آن ساخت فیلم های ایرانی به زبان ترکی آذری بود. این رویکرد جدید در ایران کم‌کم مورد استقبال فیلمسازان ایران و البته مخاطبان قرار گرفت که در نتیجه‌ی آن در چند سال اخیر شاهد ساخت و تولید فیلم‌هایی به زبان ترکی آذری بوده‌ایم. در سال ۱۴۰۰ دو فیلم بلند سینمایی ترکی آذری «آتابای» و «پوست» بر روی پرده‌ی سینماها به نمایش درآمدند که علاوه‌بر هموطنان آذری زبان با استقبال مخاطبان غیر آذری زبان نیز روبه‌رو شدند.
- بیشتر بخوانید:
- کدام فیلم ها در اکران نوروز ۱۴۰۱ بر روی پرده‌ی سینماها خواهند رفت؟
- درباره‌ی فیلم «ترانه‌ای عاشقانه برایم بخوان» به بهانه‌ی اکران فیلم + تصاویر اکران خصوصی فیلم
در چهلمین جشنواره‌ی فیلم فجر، فیلم «موقعیت مهدی» با محوریت زندگی شهید مهدی باکری به نمایش درآمد. مهدی باکری فرمانده‌ی لشکر عاشورا و اعزامی از استان آذربایجان غربی بود، از همین روی این فیلم نیز به زبان آذری ساخته شده است. فیلم «موقعیت مهدی» که در نوروز ۱۴۰۱ اکران خواهد شد، یکی از آثار برتر و منتخب این جشنواره بود که توانست علاوه بر تحسین منتقدان، مورد اسقبال مخاطبان نیز قرار گیرد.
امید است که در ادامه ی اکران موفق این آثار، فیلم‌های بیشتری به زبان‌ها یا گویش‌های محلی اقوام ایرانی ساخته و در سینماهای ایران به نمایش درآیند. به همین بهانه نگاهی داریم به آثار ایرانی که به زبان ترکی آذری ساخته شده‌اند.
ائو یا خانه
- کارگردان: اصغر یوسفی نژاد
- سال تولید: ۱۳۹۵
فیلم خانه درامی است با پایانی غافلگیرکننده که ضربه‌ی اصلی و نقطه ی عطف فیلم، سکانس پایانی آن است. این فیلم اولین بار در سی و پنجمین جشنواره جهانی فیلم فجر، به نمایش درآمد و داستان فیلم توانست نظر منتقدین را به خود جلب کند. این فیلم در گروه «هنر و تجربه» توزیع شد و بر روی پرده رفت.
ماجرای این فیلم درباره‌ی وصیت‌نامه‌ی مردی است که از دنیا رفته است. متوفی وصیت کرده که بعد از مرگ، جسد او را در اختیار دانشکده پزشکی برای استفاده علمی قرار دهند اما دخترش شدیداً مخالف است. که در نهایت علت این مسئله و مخالفت دخترش نیز مشخص می‌شود.
بازیگران فیلم «خانه»
نویسندگی و کارگردانی فیلم برعهده‌ی اصغر یوسفی نژاد بوده و بازیگران فیلم محدثه حیرت، رامین ریاضی، غلامرضا باقری، صدیقه دریان هستند.
زغال یا کومور
- کارگردان: اسماعیل منصف
- سال تولید: ۱۳۹۷
یکی دیگر از آثار سینمای هنر و تجربه که به زبان ترکی ساخته شده است، فیلم تحسین شده‌ی «زغال» به کارگردانی و نویسندگی اسماعیل منصف است. این فیلم در سیزدهمین جشن منتقدان و نویسندگان سینمای ایران موفق به دریافت جایزه‌ی بهترین فیلم اول شد.
این فیلم که در یکی از روستاهای مرزی آذربایجان ساخته شده است داستان زندگی مردی به نام غیرت است که پیشه‌اش زغال‌سازی است. پسر او که به دلیل دزدی در زندان به سر می‌برد برای عروسی خواهرش از زندان مرخصی می‌گیرد اما با گم شدن یاشار مشکلات غیرت آغاز می‌شود.
بازیگران فیلم «زغال»
بازیگران این فیلم هادی افتخارزاده،ژیلاشاهی، فرید ادهمی، یوسف یزدانی، یوسف جاوید، توران قربانی، کامیار شکیبایی، امین حاجی اکبری دیزجی، عنایت خوبدل هستند.
پوست
- کارگردان: بهمن و بهرام ارک
- سال تولید: ۱۳۹۷
اولین فیلم سینمایی برادران ارک، فیلم «سویوق» است که تماما به زبان ترکی بود و در جشنواره فیلم کودک و نوجوان نیز مورد تحسین تماشاگران قرار گرفت. اما فیلمی که سبب شهرت و شناخته شدن این دو برادر شد، فیلم کوتاه «حیوان» (۱۳۹۶) بود، که در جشنواره‌ی فیلم کن نیز به نمایش درآمد و جایزه‌ی سینه فوندانسیون را از آن خود کرد.
پس از آن در سال ۱۳۹۷ آنها دومین فیلم سینمایی بلند خود، فیلم پوست، را کارگردانی کردند که در جشنواره‌ی سی و هشتم فیلم فجر به نمایش درآمد و توانست جایزه‌ی بهترین فیلم «هنر و تجربه» را از آن خود کند. فیلم پوست در ژانر وحشت ساخته شده و فیلمنامه‌ی آن برگرفته از ادبیات فولکلور و داستان‌های محلی ترکی است. فیلم پوست در روستایی واقع در شهرستان اسکو در آذربایجان شرقی فیلمبرداری و ساخته شده است. موضوع فیلم داستان مردی عاشق به نام آراز است که در رسیدن به عشق خود ناکام مانده است. آراز به همراه مادرش در روستایی زندگی می کنند که ذهن مردم آن درگیر خرافات و جادو شده است و زمانیکه مادر آراز دچار بیماری می‌شود، تصور می‌کنند که او توسط کسی طلسم شده است. داستان فیلم در متن روایت داستان عاشقانه اش، به نمایش باورهای مردم به داستان‌ها و خرافات می‌پردازد.
بازیگران فیلم «پوست»
بازیگران فیلم «پوست» فاطمه مسعودفر، جواد قامتی، محمود نظرعلیان، ناصر هاشمی، هادی افتخارزاده، عاشق ولی عبدی هستند.
آتابای
- کارگردان: نیکی کریمی
- سال تولید: ۱۳۹۸
فیلم آتابای که این روزها در سینماها در حال اکران است، از دیگر آثار سینمای ایران است که به زبان ترکی ساخته شده است. کارگردانی این اثر برعهده‌ی نیکی کریمی و فیلمنامه‌ی آن را هادی حجازی‌فر نوشته است.
این فیلم در نزدیکی شهر «خوی» در استان آذربایجان غربی ساخته شده است وعلاوه بر مناظر بسیار زیبا که سبب شده است فیلم دارای قاب‌های به یادماندنی گردد، بهره‌گیری از زبان محلی توسط بازیگران در این فیلم سبب باورپذیری داستان شده است.
آخرین ساخته‌ی نیکی کریمی، داستان کاظم آتابای است، مردی که سال‌ها پیش عشقی نافرجام را تجربه کرده است و به همین سبب علاوه‌برآنکه تحصیل خود در دانشگاه تهران را نیمه‌کاره رها کرده است و به شهرش بازگشته است، از قرار گرفتن در مسلک عشق و آشنایی با فردی دیگر نیز امتناع کرده است، گویی که آن اتفاق سبب شده است کاظم آتابای از شکست خوردن مجدد واهمه داشته باشد و به عشق بدبین گردد. او در کنار پدر و خواهرزاده‌ای زندگی میکند که سرپرستی او را از کودکی بر عهده گرفته است. اکنون از یک سو خواهرزاده او وارد سن بلوغ شده و آتابای ناتوان ازبرقراری ارتباط با اوست و از سوی دیگر با ورود دو خواهر به باغ محل زندگی آنان، او دوباره در معرض عشقی جدید قرار گرفته است.
ساخت موسیقی متن فیلم را حسین علیزاده بر عهده داشته است که در جشنواره‌ی فیلم فجر مورد توجه قرار گرفت و نامزد دریافت جایزه از این جشنواره شد.
بازیگران فیلم «آتابای»
در فیلم آتابای هادی هجازی‌فر، جواد عزتی، سحر دولتشاهی در نقش‌های اصلی به ایفای نقش پرداخته‌اند.
موقعیت مهدی
- کارگردان: هادی حجاز‌فر
- سال تولید: ۱۳۹۹
فیلم موقعیت مهدی اولین فیلم هادی حجازی‌فر در مقام کارگردان است. او در این فیلم ضمن کارگردانی این اثر فیلمنامه‌ی آن را به همراه ابراهیم امینی به نگارش درآورده است و در نقش شهید مهدی باکری نیز به ایفای نقش پرداخته است.
- بیشتر بخوانید:
- نقد و بررسی فیلم «موقعیت مهدی» اولین ساخته‌ی هادی حجازی فر
- نقد و بررسی فیلم «موقعیت مهدی» | غافلگیری
این اثر که در ابتدا یک مینی سریال چند قسمتی به نام «عاشورا» و به سفارش صدا وسیما بود، برای حضور در جشنواره فیلم فجر یک نسخه‌ی سینمایی نیز از آن تهیه و تولید شد. این فیلم روایتگر زندگی شهید مهدی باکری از زمان آشنایی با همسرش و ازدواج‌شان در شهر ارومیه تا زمان شهادت برادر کوچک‌ترش حمید باکری و سپپ خود او در اروند رود است. از آنجائیکه مهدی باکری و همسرش هر دو ترک زبان بوده‌اند و او فرمانده‌هی گردانی از استان آذربایجان غربی برعهده داشته است که سربازان و نیروهای لشگر آذری زبان بوده‌اند، این فیلم نیز به زبان ترکی آذری است.
بازیگران فیلم «موقعیت مهدی»
هادی حجازی‌فر، ژیلا شاهی، وحید آقاپور، روح‌الله زمانی و وحید حجازی‌فر
خیلی کامل و عالی ممنون از شما بابت حمایت از فیلم های غیر فارسی