برترین فیلم های ترسناک سینمای ایران به بهانه اکران «زالاوا» | ضیافت هراس
نویسنده: جلال الدین بهرام
ژانر وحشت با وجود جذابیت‌های بسیار برای جلب مخاطب، سابقه‌ای قابل‌تأملی در سینمای ایران ندارد و چندان جدی گرفته نمی‌شود. به شکلی که با وجود ساخته شدن حدود ۱۰۰ فیلم در سال تنها یک یا دو فیلم به طور کامل در ژانر وحشت قرار می‌گیرند و از ابتدا با هدف ترساندن بینندگان ساخته می‌شوند.
در دههی سی و چهل خورشیدی، ساموئل خاچیکیان با ساخت نسخه‌های ایرانی درام‌های جنایی روز دنیا القابی نظیر «استاد وحشت» و «استاد دلهره» را به دست آورد. اما با وجود ساختن آثاری چون ضربت، دلهره و سرسام که به وضوح تحت تأثیر سینمایِ اکسپرسیونیستی بودند و از موسیقی به شکلی هراس‌انگیز در آنها استفاده شده، فیلم‌های خاچیکیان فاصله‌ای نجومی با آثار ژانر وحشتی مثل شیطان‌صفتان و روانی دارند که در همان سال‌ها ساخته شده‌اند.
در دههی پنجاه و با اکران شدن فیلم‌های ترسناک روز دنیا مانند جن‌گیر و طالع نحس، کیفیتِ پایین فیلم‌های ایرانی که دوست داشتند ترسناک باشند اما به دلیل مسائل فنی مضحک جلوه می‌کردند بیشتر به چشم آمد. پس از انقلاب نیز سال‌ها طول کشید تا سینماگران جرأت نزدیک شدن به ژانر وحشت را پیدا کنند.
- بیشتر بدانید
- ۷ فیلم سینمایی مهم اقتباسی سینمای ایران
- ۶ فیلم مهم دههی ۶۰ سینمای ایران
- بهترین فیلم های کمدی سینمای ایران تا سال ۱۴۰۰
در ادامه به معرفی هفت فیلم ترسناک ایرانی می‌پردازیم که تلاش کرده‌اند با وجود محدودیت‌ها و امکانات سینمای ایران همچنان ترسناک جلوه کرده و وحشت‌آفرینی کنند.
طلسم (۱۳۶۵)
کارگردان: داریوش فرهنگ
در زمان و مکانی نامشخص مراسم عروسی برگزار شده است. عروس (سوگند رحمانی) و داماد ( آتیلا پسیانی) در حال بازگشت به خانه دچار توفان می‌شوند و به قصری نفرین شده پناه می‌برند. مالک قصر، شازده (جمشید مشایخی) و پیشکارش (رویز پورحسینی) به آنها اجازه می‌دهند شب را در آنجا بمانند. چیزی نمی‌گذرد تا مشخص شود علت نفرین شده بودن قصر گم شدن عروس شازده (سوس تسلیمی) است که پنج‌سال پیش در تالار آینه گم شده است…
طلسم با معیارهای امروزی فیلمی ترسناک به حساب نمی‌آید اما در دههی شصت موفق شد بسیاری با وحشت زده کند. قصر نفرین شده، بی‌زمان و مکانی، موسیقی هراس‌انگیز، گریم‌های اغراق شده و استفاده دقیق از تعلیق داستانی باعث شده طلسم هنوز هم فیلم خوبی باشد، هرچند که دیگر مثل سی‌سال پیش ترسناک نباشد.
شب بیست و نهم (۱۳۶۸)
کارگردان: حمید رخشانی
سال ۱۳۴۲ شایعه می‌شود که قرار است زلزله‌ای اتفاق بیفتد و مردم شهر را تخیله می‌کنند. محترم (مرجانه گلچین) در راه بازگشت به خانه شبحی را روی پشت‌بام می‌بیند. چند لحظه بعد شبح با صدایی هولناک به محترم حمله می‌کند…
«شب بیست و نهم» به روی ترس قدیمی ایرانی‌ها از اجنه دست می‌گذارد و با پرداخت دقیق تنها یک سکانس کاری می‌کند تنا این فیلم به یکی از پُررنگ‌ترین خاطرات بینندگان ایرانی از فیلم ترسناک تبدیل شود. تصویر کردن گذشته‌ای که مردم باور بیشتری به ماوراءالطبیعه داشتند در کنار مانور دادن بر موضوعی که پس زمینه‌ی پُررنگ فرهنگی نزد بیننده‌ها دارد باعث شده «شب بیست و نهم» جای ثابتی در لیست فیلم‌های ترسناک ایرانی داشته باشد.
خوابگاه دختران (۱۳۸۳)
کارگردان: محمدحسین لطیفی
رویا (باران کوثری) و شیرین (نگار جواهریان) در شهری نزدیک تهران دانشگاه قبول شده‌اند اما به دلیل آنکه خوابگاهشان هنوز آماده نیست، مجبور به اقامت در خانه‌ای اجاره‌ای می‌شود که در مجاورت خرابه‌ای قرار دارد. مردم بومی اعتقاداتی در مورد این خرابه دارند و صداهایی که از خرابه به گوش می‌رسد این فرضیه را تقویت می‌کند که آنجا مکانی است که به تسخیر اجنه در آمده است…
الگوی مواجهه‌ی دختران جوان کنجکاو با مکان ناشناخته‌ی تسخیر شده که الگوی شناخته شده و محبوب در فیلم‌های ترسناک است در «خوابگاه دختران» به‌طورکامل بومی‌سازی شده است. راز مکان ناشناخته تا پایان فیلم به‌خوبی پنهان نگه داشته می‌شود و معصومیت شخصیت‌های اصلی به عاملی پیش‌برنده تبدیل می‌شود تا بیننده‌ها نگران آسیبی باشند که قرار است به آنها برسد. «خوابگاه دختران» به همان میزان که صحنه‌های تکراری فیلم‌های ترسناک (مثل سایه‌ی روی دیوار، صدای عجیب یا دستی که از خارج قاب وارد قاب می‌شود) را به سخره می‌گیرد، از همان صحنه‌‌ها نیز برای ترساندن بیننده بهره می‌برد.
پارک‌وی (۱۳۸۵)
کارگردان: فریدون جیرانی
کوهیار (نیما شاهرخ‌شاهی) از بیماری روانی رنج می‌برد و همراه مادرش( بیتا فرهی) زندگی می‌کند با رها (رعنا آزادی ور) آشنا شده و ازدواج می کند. اما پس از ازدواج شروع به آزار رها کرده و هر روز محدودیت‌هایی تازه‌ای برای او ایجاد می‌کند…
خط داستانی «پارک‌وی» چندان شباهتی به فیلم‌های ترسناک ندارد اما استفاده‌ی افراطی فیلم از خشونت و بیماری روانی شخصیت اصلی به‌عنوان عنصری تهدیدگر باعث شده تا «پارک وی» را به فیلم ترسناک و البته نامعمول تبدیل کند. فیلمی که به همان اندازه که می‌ترساند، آزار هم می‌دهد.
ماهی و گربه (۱۳۹۲)
کارگردان: شهرام مکری
چند دانشجو برای شرکت در جشن بادبادک بازی به مکانی نامعلوم رفته‌اند. در کنار محل استقرار آنها رستورانی قرار دارد که برای تهیه‌ی غذا نیاز به گوشت دارد…
شاید هیچ‌چیز ترسناک‌تر از آدم‌خواری که طبعا با کشتن بی‌رحمانه‌ی یک انسان همراه است، نباشد. اما «ماهی و گربه» صرفادر مورد ترس از کشتنِ چند جوان و غذا درست کردن با گوشت آنها نیست. این فیلم جدای از ظاهر داستانی‌اش در مورد گم شدن است، گم شدن در زمان و فراموش شدن و از یادها رفتن. با همین مضمون هم هست که بیننده‌اش را دچار ترسی درونی می‌کند. وحشتی که هر لحظه وجود دارد اما گویی در زمان در حال بلعیدنش است تا اثری از آن باقی نماند.
آن شب (۱۳۹۷)
کارگردان: کوروش آهاری
بابک (شهاب حسینی) و همسرش، ندا (نیوشا جعفریان) به همراه فرزندشان که نوزادی شیرخوار است پس از حضور در جمعی دوستانه قصد دارند به خانه‌شان بازگردند اما در مسیر بازگشت گم‌شده و مجبور به اقامت در هتلی عجیب‌و‌غریب می‌شوند…
«آن شب» در راه تبدیل شدن به فیلمی ترسناک از تمامی عناصر و نشانه‌های ژانر وحشت(مثل محیط ناشناخته، حیوانات، اصوات نامفهوم، صداهای بدون منبع و کابوس) بهره می‌برد و با ارجاعات مکرر به آثار شاخص این ژانر در پی توضیح دادن موقعیت داستانی است. بابک همچون جک (جک نیکلسون) در «درخشش» به همراه خانوادهاش وارد هتلی ناشناخته شده و رفته‌رفته دچار روان‌گسیختگی می‌شود. همچون «درخشش» در «آن شب» نیز علت‌اصلی تحول قهرمان در زمانی کوتاه به روشنی مشخص نمی‌شود.
کلبه (۱۳۸۷)
کارگردان: جواد افشار
چهار دانشجو برای انجام تحقیق راهی غسال‌خانه‌ای در جنگل می‌شوند اما شب درگیر ماجراهای وحشتناکی می‌شوند که گویی نباید به آنجا می‌آمدند. این فیلم که ژانری ترسناک دارد در زمان خودش موردتوجه بسیاری از مخاطبان سینما قرار گرفت. در «کلبه» بازیگرانی چون کامبیز دیرباز، احمد مهران‌فر، بهاره افشاری، سحر ریحانی و بابک حمیدیان نقش‌آفرینی کرده‌اند. قابل‌ذکر است که این فیلم در بیست‌و‌هفتمین دوره‌ی جشنواره‌ی فیلم فجر حضور داشت.
پستچی سه‌بار در نمی‌زند (۱۳۸۷)
کارگردان: حسن فتحی
«پستچی سه بار در نمی‌زند» دارای ایده‌ای درخشان است که در سه موقعیت مختلف در طول فیلم، مخاطب را با خود همراه می‌کند. این فیلم که درباره‌ی مردی است که به‌خاطر تسویه‌حساب شخصی با مردی دیگر، دختر او را گروگان می‌گیرد و به خانه‌ای در خارج از شهر می‌رود و منتظر آن مرد می‌ماند. اما سرنوشت دیگری در این خانه متروکه در انتظار آنهاست. «پستچی سه بار در نمی‌زند» ژانری ترسناک دارد و بازیگرانی چون علی نصیریان، محمدرضا فروتن، امیر جعفری، رویا تیموریان، باران کوثری و پانته‌آ بهرام در آن هنرنمایی کردند.
حریم (۱۳۸۸)
![حریم]()
کارگردان: رضا خطیبی
کارگردان: رضا خطیبی«حریم» فیلمی با ژانر ترسناک، دومین ساخته‌ی رضا خطیبی در سینمای ایران است. داستان این فیلم درباره‌ی کشتار عجیبی است که در یکی از جنگل‌های شمال ایران رخ داده است. در طول داستان شاهد هستیم که یک افسر پلیس که حمید فرخ‌نژاد به ایفای آن نقش پرداخته به همراه پلیس محلی شمال که عنایت شفیعی نقش‌آفرینی آن را بر عهده داشته، عازم منطقه‌ی مذکور می‌شوند تا از راز قتل‌های توریست‌های انگلیسی پرده بردارند.
پوست (۱۳۹۷)![پوست]()
کارگردان: بهرام و بهمن ارک
آراز عاشق مارال است اما مارال با مرد دیگری ازدواج کرده و این عشق نافرجام باقی مانده است… فیلم «پوست» که این روزها بر روی پرده است، فیلمی عاشقانه به حساب می‌آید. عاشقانه‌ای که در محیطی روستایی جریان دارد. آنچه باعث می‌شود پوست به فیلمی ترسناک تبدیل شود پرداخت به جزئیات اعتقادات و خرافات مردم آن منطقه است. برای مردم آن منطقه، هر واقعه‌ای در نسبت مستقیم با ماوراء الطبیعه قرار می‌گیرد و بازتعریف می‌شود.
عامل نرسیدن آراز و مارال به هم طلسم و جادو است، علت بیماری مادر آراز، وجود اجنه و… درست مثل «شب بیست و نهم» در «پوست» هم پس‌زمینه‌ی ذهنی بیننده از وجود موجوداتی ناشناخته موجب ایجاد وحشتی می‌شود که فقط مردم ایران قادر به درک و هضم آن هستند. به همین دلیل «پوست» جدای از آنکه فیلمی عاشقانه است، به فیلم ترسناک در مورد آدم‌هایی تبدیل می‌شود که چه بخواهند و چه نخواهند در محیطی زندگی می‌کنند که اجنه در آن حضوری پذیرفته شده دارند.
زالاوا (۱۳۹۹)![زالاوا]()
کارگردان: ارسلان امیری
«زالاوا» روایت‌گر ماجراهایی است که در دههی ۵۰ در روستایی اتفاق می‌افتند. مردم این روستا که به‌شدت ترسیده‌اند از رئیس پاسگاه به نام استوار مسعود احمدی با بازی نوید پورفرج و فردی به نام آمردان (پوریا رحیمی‌سام) می‌خواهند تا شرایط روستا را بهبود ببخشند. این فیلم که توسط ارسلان امیری در ژانر ترسناک ساخته شده، دارای ایده‌ای جالب و در عین‌حال جدید است که می‌تواند مخاطبان را به سینما بکشاند. فیلم زالاوا هم‌اکنون در سینماهای سراسر کشور در حال اکران است و از آنجا که فیلم در ژانر وحشت در سینمای ایران بسیار کم ساخته می‌شود، پیش‌بینی می‌شود این فیلم با استقبال مردم مواجهه شود.
