به مناسبت درگذشت هنرپیشه‌ی کلاسیک سینما «سیدنی پواتیه» sidney poitier | نماد یک دوران
نویسنده: علی زنداکبری
سیدنی پواتیه یکی از خاص‌ترین بازیگران تاریخ سینما روز پنجشنبه در سن نود و چهار سالگی درگذشت. او تنها سیاهپوست دهه شصت و هفتاد در هالیوود بود که در میان انبوه بازیگران معروف سفیدپوست نقش اول را به دست می‌آورد. بی‌شک او در میان ده بازیگر برگزیده‌ی تاریخ سینما قرار می‌گیرد که تاثیر منحصر به فردی بر تاریخ بازیگری در سینما داشته‌اند. وی زاده‌ی بیست فوریه هزار و نهصد و بیست و هفت در فلوریدا آمریکا بود.
او پس از گذراندن یک آزمون دو مرحله ای و در سن نوزده سالگی در گروهی تئاتری به نام «تئاتر سیاهان آمریکا»پذیرفته شد و سال‌ها به طور متناوب به فعالیت‌های تئاتری خود ادامه داد تا آنکه در سال ۱۹۵۵ دراثری از «ریچارد بروکس» فرصت نقش آفرینی در مقابل «گلن فورد» در فیلم «جنگل تخته سیاه» براساس کتابی از «ریچارد هانتر» را پیدا نمود، او این فرصت را مغتنم شمرد و علاوه بر بهره‌گیری از تجارب گلن فورد از ریچارد بروکس نیز بسیار آموخت.
اما این فیلم «ستیزه جویان» اثر استنلی کرامر، در ۱۹۵۸ بود که باعث شناخت او در عالم سینما گردید، او در این فیلم در نقش «نوا»، یکی از دو فراری فیلم، ایفای نقش می‌کند که برحسب تقدیردستانش با سفیدپوستی به نام «جان» که از سیاهان خوشش نمی‌آید در یک زنجیر و دستبند قرار می‌گیرد تا با او برای گریز از زندان همراه شود. این دو اما به خاطر عقاید افراطیشان دل خوشی از هم‌دیگر ندارند با این وجود مجبور به تحمل یکدیگرند. نقش این سفید پوست را «تونی کورتیس» ایفا می‌کند. این زنجیر-دستبند که تنها نقطه اشتراک این دو فراری است وقتی گسسته می‌شود وقایع پنهانی را آشکار می‌کند، به طوریکه هر دو در می‌یابند آن نفرت تبدیل به دوستی شده که «نوا» را وادار می‌کند برای آنکه با «جان» بماند، آزادیش را رها کند.
پوآتیه درهمان سال در فیلم «جزیره ویرجین» ساخته پت جکسون در مقابل «جان کاساوتیس» ایفای نقش می کند. در ۱۹۵۹ در«پورگی و بس» ساخته‌ی «اتو پریمینجر» بازی قابل قبولی از خود به تماشا میگذارد، در۱۹۶۰ همبازی «آلن لاد» در « همه مردان جوان» (هال بارتلت) است و در۱۹۶۱ در فیلم فراموش نشدنی «کشمکش در آفتاب» دانیل پتری، ایفاگر نقشی متفاوت است که تحسین منتقدان را نیز در بردارد.
در همان سال در «پاریس بلوز» مارتین رایت با «پل نیومن» و همسرش «جوآن وودوارد» نقشی به یاد ماندنی را ایفا می کند، در۱۹۶۲ در کاری مشترک از استنلی کریمر و هوبرت کورنفیلد «نقطه فشار» کل بار فیلم را بر دوش می‌کشد و سرانجام در ۱۹۶۳ برای فیلم «زنبق‌های مزرعه» ساخته «رالف نلسون» به اولین بازیگر سیاهپوستی بدل می‌شود که جایزه اسکار را از آن خود می‌کند. او در فیلم کارگری زحمتکش و آواره است که بر حسب تقدیر گذرش به منطقه نیو مکزیکو می‌افتد و در آنجا با صداقت و سادگی به چند راهبه برای تکمیل کلیسایشان کمک می‌کند.
فیلم‌های بعد از اسکار پوآتیه به نسبت کارهای قبلیش متوسط به نظر می‌آیند آثاری چون «کشتی‌های بلند» ۱۹۶۴، «حادثه بدفورد» ۱۹۶۵، «جدال در دیابلو» ۱۹۶۶، اما فیلم «تقدیم با عشق» او ساخته «جیم کلاول» در ۱۹۶۷ دوباره نگاه‌ها را متوجه او نمود و نظر مثبت منتقدان را نیز به دنبال خود داشت، داستان معلم سیاهپوستی که شاگردانش را سر عقل می‌آورد و محبوب شاگردانش می‌شود.
در درام جنائی نورمن جوئیسون، «درگرمای شب» در مقابل راد استایگر خوش می‌درخشد و پس از آن با زوج موفق دیگری، فیلم به یادماندنی با نام «حدس بزن چه کسی برای شام می آید؟» را به یادگار میگذارد، فیلمی به کارگردانی دوست قدیمی خود استنلی کرامر و بازیگرانی همچون کاترین هپبورن و اسپنسر تریسی، فیلم برنده‌ی اسکار بهترین فیلمنامه و بهترین بازیگر زن برای کاترین هیپبورن می‌شود.
دو سال بعد پوآتیه شرکت فیلمسازی خود «فرست آرتیست» را بر پا می کند و از ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۴ سه فیلم کارگردانی می کند، «باک و واعظ»، «دسامبر گرم» و «با شنبه شب در حومه شهر». از ۱۹۸۴ با افزایش فعالیتش در تلویزیون در سینما کم کار می‌شود، اما فیلم‌های قابل توجهی همچون «کفش ورزشی» را در مقابل رابرت ردفورد و «شغال» را در برابر ریچارد گر و بروس ویلیس بازی می‌کند.
پوآتیه شوالیه سیاهان در عصر مقاومت هالیوود در برابر سیاهان و رنگین‌پوستان بود و مقاومت‌هایش راه را برای ورود دیگر بازیگران سیاهپوست به سطح اول بازیگری هالیوود تسهیل کرد.
وی چندین کتاب نوشت: «این زندگی»۱۹۸۰ ، «معیار یک مرد: زندگینامه معنوی»۲۰۰۰، «زندگی فراتر از اندازه: نامه های به نوه من» ۲۰۰۸ و رمان «مونتارو کین» در سال ۲۰۱۳، پوآتیه در ۱۹۴۷ لقب شوالیه و درسال ۲۰۰۹ نیز مدال آزادی را دریافت نمود. وی سال‌ها به عنوان سفیر«باهامیا» در یونسکو (آژانس فرهنگی سازمان ملل) نیز خدمت کرد.
پوآتیه یک اسکار و بیست و هفت جایز مختلف را از جشنواره‌ها و مراسم‌های سینمائی در سطح جهان دریافت نمود. جوایزی همچون بفتا، گلدن گلوب، خرس نقره‌ای برلین و …همچنین چهل و یک بار نیز کاندید بخش‌های مختلف جوایز سینمائی گردید. او جایزه «سیسیل ب.دومیل» و اسکار افتخاری را نیز برای یک عمر فعالیت هنری دریافت نمود و سرانجام در ششم ژانویه ۲۰۲۲ روی در نقاب خاک کشید.
