نویسنده: عاطفه ملکی و شهاب کاظمیان
آثار و تولیداتی که عموما تحت عنوان سینمای هنر و تجربه قرار می‌گیرند، اغلب آثار ارزشمندی هستند که با سینمای عامه پسند و جریان اصلی ( Main st ream) فاصله دارند. فیلم‌هایی که مخاطبین خاص خود را دارند و بیشتر جزو آثار سینمای «تجربه محور» طبقه‌بندی می‌شوند. هدف از تولید این آثار علاوه بر ارتقای دانش سینمایی تماشاگران، افزایش کیفیت هنری سینمای ایران و فراهم نمودن بستری برای شنیده شدن حرف‌هایی متفاوت است.
ویژگی مشترک این آثار فارغ از قالب و ژانری که به‌آن تعلق دارند، خواه جزو آثار کوتاه باشند خواه بلند و داستانی، مستند باشند یا انیمیشن و زنده، آن است که فرم و محتوای آن‌ها تمایلات و کنجکاوی‌های زیبایی‌شناسانهٔ تماشاگران را برمی‌انگیزد و تلاش دارند که ذوق و سلیقهٔ بصری مخاطب را ارتقا دهد.
اگرچه برخی از فیلم‌های سینمایی نیز هستند که جنبه‌هایی از این سینما را در خود دارند و این امتیاز سبب می‌شود علاوه بر آنکه در دستهٔ آثار سینمای هنر و تجربه اکران می‌شوند، می‌توانند در سینمای بدنه نیز به نمایش در بیاییند.
در ادامه به نقد تعدادی از آثار برتر سینمای هنر و تجربه می‌‌پردازیم.
![ماهی و گربه]()
فیلم ماهی و گربه
فیلم ماهی و گربهکارگردان: شهرام مکری
سال ساخت: ۱۳۹۱
فیلم ماهی و گربه جزو مهم‌ترین آثار سینمای هنر و تجربه شناخته می‌شود، از آن جهت که جدا از تکنیک خاص و متفاوت فیلمبرداری اثر، با روایتی متفاوت و پر کشش توانست مخاطبین بسیاری را با خود همراه کند. این فیلم را می‌توان در زیر شاخهٔ ژانر محبوب تریلر قرار داد اگرچه که نمی‌توان آن را مطلق جزو این ژانر دانست و گاه عناصری نیز از سینمای وحشت را در آن می‌توان یافت.
موضوع اثر در مورد چند دانشجوی دختر و پسر است که برای شرکت در یک برنامه، به شمال کشور رفته‌اند، در نزدیک کمپ آن‌ها یک رستوران کوچک بین راهی قرار دارد.
داستان ماهی و گربه بر اساس یک داستان واقعی نوشته شده است که در سال ۱۳۷۷ خبر آن در رسانه‌ها منتشر شد. شیوه‌‌ای که کارگردان برای روایت فیلمش برگزیده است روایتی غیرخطی است که تعدادی داستان کوتاه و خرده روایت را به صورت موازی با یکدیگر نقل می‌کند. به عبارتی دیگر او داستان‌ها را در یک مسیر مدور بیان می‌کند که همین شکستن زمان سبب می‌شود داستان فیلم بیشتر شبیه به یک خواب و وهم به نظر آید.
شهرام مکری کارگردان این فیلم را می‌توان یک فیلمساز فرمالیست دانست که آثار او عموماً تجربه‌گرا هستند.
![پرویز]()
فیلم پرویز
فیلم پرویزکارگردان: مجید برزگر
سال ساخت: ۱۳۹۱
فیلم پرویز، فیلم متفاوتی در سینمای ایران است، درست به مانند خود پرویز که به نوعی در تضاد با جامعهٔ اطرافش، چه از وجوه بیرونی و چه درونی، است. داستان این فیلم، در مورد مردی است میانسال به نام پرویز با بازی درخشان لوون هفتوان، که با پدرش در شهرکی زندگی می‌کنند. او مردی است آرام و مهربان که کار مشخصی ندارد و برای گذران وقت، کارهای کوچکی را که اهالی شهرک به عهدهٔ او گذارنده‌اند را انجام می‌دهد و کمک حال آنان است. با وجود آنکه او توسط دیگران دیده نمی‌شود و چندان جدی گرفته نمی‌شود اما از این زندگی راضی است. اما تلنگری به این زندگی از سوی پدر و مسائلی که در پی دارد سبب می‌شود که دنیای آرام پرویز با چالش جدی مواجه شود، چالشی که در ادامه وسعت پیدا می‌کند و بحران‌ساز می‌شود.
بیان کارگردان صریح است و بی‌پرده به مسأله‌ای اشاره می‌کند که هر یک از ما، به‌عنوان مخاطب، ممکن است با آن مواجه شویم. فیلم پرویز، سیر تغییرات شخصیت را پس از مواجه شدن با مسأله‌ای شوکه‌کننده به آرامی و در طول زمان نشان می‌دهد. برداشت‌های طولانی و ثابت به یاری کارگردان در بیان این مفهوم آمده است. برزگر در این فیلم، از میزانسن‌هایی بهره می‌برد که به بهترین وجه مضامین درون فیلم‌نامه را انتقال می‌دهند.
![بوتاکس]()
فیلم بوتاکس
فیلم بوتاکسکارگردان: کاوه مظاهری
سال ساخت: ۱۳۹۸
فیلم بوتاکس را می‌توان با فیلم «فارگو» برادران کوئن مقایسه کرد که تلاش شده است عناصری از این سینما در این اثر سینمایی به کار بسته شود. داستان بوتاکس داستان دو خواهر است که در خانهٔ دایی‌شان به همراه برادرشان زندگی می‌کنند. خواهر بزرگ‌تر به نام اکرم با بازی خوب و تأثیرگذار سوسن پرور دارای اختلال اوتیسم است. او شاید تنها فردی در این خانوادهٔ یخ‌زده است که دوست دارد تمام اعضای کوچک خانواده دور یکدیگر جمع شوند.
فیلم بوتاکس جزو آثار سینمای کمدی سیاه قرار دارد و قصهٔ آن در فضایی خاکستری مابین کمدی و تراژدی روایت می‌شود. از همین روی در بسیاری از نقدها «بوتاکس» را با فیلم‌های برادران کوئن به خصوص فیلم سینمایی «فارگو» مقایسه کرده‌اند.
![کارت پرواز]()
فیلم کارت پرواز
فیلم کارت پروازکارگردان: مهدی رحمانی
سال ساخت: ۱۳۹۵
فیلم کارت پرواز، فیلمی اجتماعی است که دست بر روی مسأله‌ای گذاشته که در سینمای ایران کمتر به آن پرداخته شده است. فیلم داستان دختری است به نام ندا با بازی ندا جبرائیلی که به دلیل مشکلات مالی تصمیم به همکاری با گروهی که قاچاق مواد مخدر می‌کنند می‌گیرد. او باید مواد مخدر را ببلعد و آن را ترانزیت کند اما این مسأله، همانگونه که خودش اعتراف می‌کند، سخت‌تر از آن چیزی است که به نظر می‌آید و بحران ساز می‌شود.
فیلم کارت پرواز فیلم تلخی است که از سوژه‌ای ناب بهره می‌برد. اگرچه که ریتم و ضرباهنگ فیلم از میانهٔ داستان افت می‌کند و نیمهٔ اول فیلم به نسبت نیمهٔ دوم فیلم از قوام و انسجام بیشتری برخوردار است، اما در کل خواننده را با خود همراه می‌کند.
![آندرانیک]()
فیلم آندرانیک
فیلم آندرانیککارگردان: حسین مهکام
سال ساخت: ۱۳۹۶
دومین تجربه کارگردانی حسین مهکام، فیلمی است متفاوت در سینمای ایران که به روایتی مقطعی از تاریخ معاصر ایران در دههٔ سی می‌پردازد. موضوع فیلم آندرانیک دربارهٔ کشیشی سالخورده است که همراه با دخترش در ارومیه زندگی می‌کند. گمان می‌رود که شاعری انقلابی به نام آندرانیک که به تازگی فرار کرده است، از یکی از مرزهای شمالی ایران وارد کشور شده است. در این میان ادارهٔ نظمیه به دنبال یافتن این شاعر به سراغ کشیش و دخترش می‌آیند.
یکی از نقاط قوت فیلم آندرانیک علاوه بر داستان متفاوتش، دیالوگ‌پردازی فیلم است که تلاش شده است سوالاتی فلسفی پیرامون مفاهیم و موضوعات اخلاقی را مطرح کند. شخصیت‌پردازی‌های فیلم نیز به دقت صورت گرفته است و با وجود محدودیت لوکیشن و شخصیت‌‌ها، داستان فیلم اما به دلیل پرداخت درست و ضرباهنگ مناسب، بیننده را با خود همراه می‌کند.
