نویسنده: سهراب صباغیان
در سینمای ایران گونه‌ای از کمدی وجود دارد که به آن کمدی خانوادگی می‌گویند. فیلم‌هایی با محوریت یک خانواده ایرانی که براساس سنت‌های ایرانی و شرقی زندگی می‌کنند. روابط بسیار خوبی با یکدیگر دارند و در نهایت با تکیه بر همان سنت‌های ایرانی است که مشکلات خود را حل می‌کنند. این اُلگو بارها در سینمای ایران تکرار شده و بد هم جواب نداده است. نمونه‌های بهتر این کمدی‌ها مانند ازدواج به سبک ایرانی با استفاده از المان‌هایی که معرف فضای بومی ایران باشد موفق می‌شوند احساسات نوستالژیک تماشاگران را تحریک و برای او فضایی بسازند که دوستش دارد. مشکلاتی که بر سر خانواده ایرانی در چنین فیلم‌هایی پیش می‌آید به سرعت حل و فصل می‌شوند و خانواده را مجدداً در وضعیت ثبات قرار می‌دهد.
ثباتی که برخواسته و ناشی از زندگی سنتی است. کمدی خانوادگی ایرانی با تکیه بر چنین الگویی سال‌ها است که به زندگی خود در کنار سایر گونه‌های کمدی ادامه می‌دهد. این گونه کمدی بیشترین تاثیر را از سنت‌های زندگی ایرانی می‌گیرد و با کم رنگ شدن آن سنت‌ها در زندگی مردم ایران این گونه کمدی هم در حال انقراض است. سوال اصلی که هنگام تماشای یک کمدی خانوادگی پیش می‌آید این است که چگونه می‌توان ایده‌های خلاقانه‌ای پیدا کرد که این گونه کمدی را از خطر انقراض نجات دهد؟
البته باید به این نکته اذعان کرد که کل سینمای کمدی ایران مشکل خلاقیت دارد. سال‌ها است که کمدی‌های ایرانی (اعم از خانوادگی و غیرخانوادگی) از یک اُلگوی مشخص و ساده استفاده می‌کنند که برگرفته از فیلمفارسی‌های قدیم سینمای ایران است. به همین خاطر است که تماشاگران ایرانی هنگام تماشای فیلم‌های مختلف کمدی در سالن‌های سینما احساس می‌کنند که در حال تماشای یک فیلم ثابت هستند. فیلم‌هایی که فقط بازیگرانشان تغییر می‌کنند والا از نظر داستانی و الگویی که برای روایت استفاده می‌کنند همگی شبیه هم هستند.
- بیشتر بخوانید
- آوای مسیح دور از آشیانه | نقد فیلم «غریب»
- نقدی بر فیلم فسیل | ماشین زمان
- نقد فیلم «خط استوا» ساخته اصغر نعیمی | دو ساده‌لوح در بالی
به همین خاطر است که پیدا کردن فیلم‌های کمدی که اندکی خلاقیت در آن‌ها به کار رفته باشد حکم کیمیا را دارد. دو کمدی اکران شده در نوروز امسال تفاوت‌هایی با سایر کمدی‌های اکران شده در چند سال اخیر دارند و تفاوت‌شان این است که هر دو ایده‌های خلاقانه‌ای برای روایت قصه‌های خود دارند. فیلم عروس خیابان فرشته به عنوان آخرین کمدی خانوادگی سینمای ایران نشان می‌دهد که کارگردانان سینمای ایران متوجه شده‌اند برای ساخت فیلم در این زیرژانر سینمای کمدی هم خلاقیت عنصر لازمی است. بنابراین نویسنده و کارگردان فیلم تلاش کرده‌اند که داستان به ظاهر ساده خود را با ایده‌های خلاقانه روایت کنند.
داستان فیلم عروس خیابان فرشته درباره یک کارشناس بیمه به نام محمدرضا مهاجر (با بازی محمدرضا شریفی‌نیا) است که همراه خانواده‌اش ساکن خانه‌ای بزرگ و ویلایی در خیابان فرشته است. اعضای خانواده او شامل همسرش پری (با بازی عاطفه رضوی)، دخترش پریسا (با بازی مهراوه شریفی‌نیا)، پسرش پدرام (با بازی علیرضا جعفری) و مادر مهاجر است. پریسا که مدتی است از همسر خود ساسان (با بازی پوریا پورسرخ) جدا شده است به کار عکاسی مشغول است و از پسرش ایلیا هم نگهداری می‌کند.
پدرام موزیسین است و پری هم مزون لباس دارد، مادر مهاجر هم اینفلوئنسر اینستاگرام است. خانه‌ای که مهاجر و خانواده‌اش در آن سکونت دارند متعلق به پرویز برادر پری (با بازی سام نوری) است که به تازگی در هندوستان عروسی کرده و قصد دارد همراه با تازه‌عروس خود به ایران برگردد و خانه را بفروشد. پری هم که از زندگی در این خانه لذت می‌برد و به تمام همسایه‌ها گفته که این خانه متعلق به خود آن‌ها است از شنیدن این خبر شوکه می‌شود و تلاش می‌کند با انجام اقداماتی مانند حضور نزد فالگیری به نام پدیده (با بازی شقایق فراهانی) از فروش خانه جلوگیری کند…
همانطور که در خلاصه داستان فیلم هم مشاهده می‌کنید «عروس خیابان فرشته» یک کمدی خانوادگی کاملاً ایرانی است. فیلمی که در آن تلاش شده که با تکیه بر عناصر بومی، اندکی پند و اندرز اخلاقی و البته چند صحنه کمدی تماشاگر را سرگرم کند. فیلم در دفاع از فرهنگ و آداب و سنن ایرانی چیز کمی نمی‌گذارد. مدام بر روی گرمای خانواده مهاجر تاکید می‌کند و می‌کوشد تا نشان دهد پختن آش توسط مادر و درست کردن کباب کوبیده توسط پدر خانواده مهم‌ترین اتفاقات دنیا هستند. البته که بر سر راه این خانواده مشکلی به وجود می‌آید (همان بحث فروش خانه) اما این مشکل آن قدر شدید نیست که بخواهد اساس و بنیان خانواده ایرانی را به هم بریزد. البته که نویسنده و کارگردان فیلم تلاش کرده‌اند در راه روایت این داستان به شدت کلیشه‌ای خود خلاقانه عمل کنند. استفاده از نریشن‌های طنازانه و کنایه‌آمیز مهاجر که با استفاده استعاری از مفهوم گل خوردن می‌کوشد وضعیت زندگی خود را توضیح دهد بخشی از این تلاش نویسندگان برای روایت متفاوت این داستان ساده و کلیشه‌ای است.
خصوصاً که کارگردان هم با نمایش صحنه‌های فوتبالی روی نریشن‌ها کوشیده که به این خلاقیت روایی ابعاد تصویری جذابی ببخشد. چنین ایده‌ای برای یک کمدی خانوادگی بسیار خوب است اما مشکل «عروس خیابان فرشته» این جا است که این ایده خلاقانه روایی در حد همان ایده اولیه باقی می‌ماند و در ساختار ساده داستان از بین می‌رود. شاید اگر نویسنده فیلم می‌کوشید از این ایده بهره برداری بهتری انجام دهد فیلم بسیار جذاب‌تر می‌شد. اما این ایده خلاقانه به واسطه عدم پرورش صحیح نتوانسته جای درستی در قصه پیدا کند و باعث ارتقا داستان شود.
اما فیلم نکات مثبتی هم دارد که نمی‌توان به سادگی از کنار آن گذشت. مهدی خسروی موفق شده حال و هوای یک خانواده ایرانی را به خوبی نمایش دهد. خانواده مهاجر علی‌رغم تمام مشکلاتی که دارد خانواده‌ای است گرم و صمیمی که به وقت بروز مشکلات پشت هم می‌ایستند و با کمک هم مشکلات را حل می‌کنند. از طرف دیگر فیلم در ساختن تیپ‌های بامزه کمدی هم تا حدودی موفق عمل می‌کند. مایکل (با بازی حسام نواب صفوی) در کنار خواهر فال‌گیرش پدیده دو تیپ جذاب کمدی فیلم هستند که نویسنده موفق شده استفاده خوب و به اندازه‌ای از آن‌ها داشته باشد و لحظات شاد و مفرحی را برای تماشاگر رقم بزند. همچنین در بخش‌هایی از فیلم که در روایت داستان خلاقیت به کار رفته است (مثل نحوه آشنایی دایی پرویز با همسر هندی خود) می‌توان تفاوت عروس خیابان فرشته با سایر کمدی‌های ایرانی را احساس کرد.
عروس خیابان فرشته شاید فیلمی نباشد که بتواند زیرژانر کمدی خانوادگی در سینمای ایران را نجات دهد. اما فیلمی است که می‌تواند مسیر درست را برای ارتقا این زیرژانر جذاب به سینماگران ایرانی نشان دهد. فیلم در جاهایی که از ایده‌های خلاقانه برای روایت داستان استفاده کرده جان می‌گیرد و تماشاگر را سرگرم می‌کند. همین موضوع نشان می‌دهد سینمای کمدی ایران هرگاه توانسته از خلاقیت برای روایت داستان استفاده کند موفق بوده و هرگاه که به کلیشه‌ها بسنده کرده شکست‌خورده است. این فیلم با تمام ضعف‌هایش موفق شده حداقلی از خلاقیت را به داستان فیلم اضافه کند که به شدت قابل تحسین است. نکته دیگری که باید به عنوان نقطه‌قوت فیلم از آن یاد کرد بازی‌های خوب بازیگران فیلم است که هرکدام در حد توان و بضاعت خود موفق شده‌اند بازی متفاوتی ارائه دهند تا فیلم حداقل در حوزه‌ی بازیگری نمره قبولی بگیرد. به طور خلاصه «عروس خیابان فرشته» از آن فیلم‌هایی است که ارزش تماشا کردن دارد و می‌تواند تماشاگران سینمای ایران برای دو ساعت سرگرم و کاری کند که آن‌ها با حالی خوب از سینما خارج شوند.
