نقد و تحلیل میزانسن در آخرین فیلم مسعود کیمیایی «خائن کشی» | یک غیبت بزرگ

نویسنده: نعیم صدفی

بازیگران فیلم «خائن کشی»

امیرآقایی، پولادکیمیایی، پانته‌آ بهرام، سارا بهرامی، اندیشه فولادوند، حمیدرضا آذرنگ، سام درخشانی، نرگس محمدی، رضا یزدانی، الهام حمیدی، نسیم ادبی، فریبا نادری، شکیب شجره، پردیس پورعابدینی، فرهاد آئیش، سعید پیردوست، امیررضا دلاوری، ایوب آقاخانی، سام نوری، امیرکاوه آهنین جان، ایلیا کیوان، امیرحسین نوروزبیگی، کیانوش گرامی، مهران مدیری

خلاصه داستان فیلم «خائن کشی»

داستان فیلم خائن کشی در مورد گروهی است که  می‌خواهند در یک روز خاص با اهدافی سیاسیی از بانک ملی دزدی کنند. این فیلم که در دهه‌ی سی در تهران اتفاق میافتد نیم‌نگاهی به برهه‌ای تاریخی از اتفاقات کشور و ماجرای تبعید دکتر مصدق نیز دارد.

 

نقد میزانسن‌های فیلم «خائن کشی»

نام مسعود کیمیایی برای جشنواره فیلم فجر بی­‌شک وزنه­‌ی سنگینی است. حتی نبودنش اتفاق ساده­‌ای نیست. کنار کشیدن­‌هایش نیز همیشه با حرف و حدیث­‌های بسیار همراه بوده است. قصد ما بررسی دلیل نبودن­‌های او نیست، اما بی­‌شک نبودنش در جشنواره فجر ۱۴۰۰ یک غیبت بزرگ خواهد بود. آخرین ساخته­‌ی مسعود کیمیایی قطعا بهترین فیلم دو دهه‌ی اخیر او از منظر کارگردانی است. کیمیایی این­‌بار دوربینش را به دهه‌ی سی و سال­‌های پرآشوب ملی شدن صنعت نفت برده است. جایی که سال­‌ها از او انتظار می­رفت از ناگفته­‌هایش حرف بزند. گویی بالاخره زمان انتظار به سررسیده است.
ماجرا با یک سرقت گنگستری در دل تهران در خیابان فردوسی آغاز می­شود. فضای وهم‌­آلود دزدی با پدیده کسوف در هم می­‌آمیزد و خیلی زود غافلگیری رخ می­‌نماید. رابین­هودهای با مرام کیمیایی این­بار ماجرایی سیاسی را در پیش  روی دارند.
«خائن­ کشی» فیلم شلوغی است. از تعداد بالای بازیگران تا لوکیشن­‌های متنوع و فراموش شده­‌ی تهران قدیم. با این­ حال آن­چه وجه بارز این فیلم است کارگردانی یا به عبارت دقیق­‌تر میزانسن­‌های چشم­‌نوازی است که کیمیایی در دهه‌ی هفتاد زندگی، کاملا حرفه‌­ای، به کارشان گرفته است. او گاه دوربینش را به منزل مصدق می­‌برد،گاه در دل تهرانِ پر استرس و بانماهایی بسته اما کلاسیک تصاویری خاص بر­می­دارد.

خائن کشی

خشونت و خون و دیالوگ­‌های مسجع همیشه جزو لاینفک کارهای کیمیایی بوده است، اما او این­ بار می­خواهد حرف سیاسی بزند و قهرمانانی با رفتارهای حساب­ شده داشته باشد، بنابراین او این بار، خشونت را مدیریت کرده است، خبری هم از چاقوی ضامن­‌دار نیست. قهرمانان کیمیایی می­خواهند برای دکتر مصدق کاری بکنند. قصه­‌ی کیمیایی هم­‌پای اتفاقات سیاسی پیش می­‌رود و مخاطبی که تاریخ را بداند درک بهتری از دنیای این فیلم خواهد داشت.

کیمیایی برای این فیلم زحمت زیادی کشیده است. از مدیریت صحنه­‌های شلوغ و پرسوناژهای کلاسیک تا بازی­ گرفتن از بازیگرانی که پیش­تر در نقش­‌های متفاوتی دیده شده بودند. اما یک­‌چیز در قصه کم است که آن­ را مبهم کرده است؛ و آن عنصر شخصیت­ پردازی است. این­بار خرده‌ای از جانب مخاطبان عام نیز بر قهرمانان کیمیایی نیست که چرا قدیمی‌­اند و اهدافی به دور از واقعیت دارند؛ آن­ها این­بار مختص همان زمانه‌ای هستند که قصه در آن اتفاق می­افتد، اما عدم پرداخت به جزییات زندگی خصوصی و تمرکز بر دایره­‌ی روابطِ شخصیت­‌ها، چه با یکدیگر چه سطح توقع و تخاصم با اجتماع  و سیاست، باعث شده است تا برخی از کاراکترها از همان ابتدا از دور خارج شده و حضورشان تنها برای پر کردن صحنه باشد. هم چنین این عدم شخصیت­‌سازی ابهام روایت را دو چندان کرده و در نتیجه از تاثیر فضای تراژیک و هنرمندانه­‌ی فیلم و صد البته سکانس پایانی می­‌کاهد.

خائن کشیاما همه­‌ی این­ها باعث نمی­‌شود تا دوست­‌داران دنیای کیمیایی از «خائن­ کشی» نیز پا پس بکشند. فضای سیاسی فیلم و دنیای شناسنامه­‌دار کیمیایی که نمونه­‌ی تاریخی آن پیش­تر در رمان معروف او، جسدهای شیشه­‌ای، اتفاق افتاده بود این­بار در میزانسن­‌های «خائن­ کشی» نمود پیدا می­کند تا همه چیز برای یک پایان با شکوه دیگر آماده شود.
کیمیایی برای «خائن­ کشی» زحمت زیادی کشیده است اگر او در ‌جشنواره فجر ۱۴۰۰ حضور می‌­داشت بی­‌شک یکی از کاندیدهای دریافت سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی این جشنواره بود. البته نباید از طراحی صحنه‌ی سهیل دانش اشرافی، نیز غافل شد که این­‌چنین هنرمندانه، تهرانی دوست داشتنی اما مخوف برای مخاطب می­سازد.

ممکن است شما دوست داشته باشید
ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.